جايگاه پيكره‌هاي زنانه و مردانه در قاليچه‌هاي تصويري كهنه ‌باف سيستان از منظر سابقه تاريخي و فرهنگي با نگاهي به قاليچه‌هاي خواجه حافظ و خسرو و شيرين

سيستان با تاريخي كهن از مهم‌ترين مناطق فرهنگي ايراني است و قالي بافي اين منطقه با تنوعي از نقوش و نگاره‌ها يكي از مهم‌ترين زمينه هاي مطالعات درباره فرهنگ و هنر بومي است. ظرفيت فرش اين منطقه جغرافيايي در جايگاه بخشي از الگوي هويت بومي فرش ايران نيازمند مطالعه و تحقيق است. اين در حالي است كه كاهش توليدات قالي سيستان و رونق سبك بافته‌هاي بلوچي بسياري از سنت‌هاي فرشبافي سيستان را رو به فراموشي برده است. هدف پژوهش، مطالعه جايگاه پيكره هاي زنانه و مردانه در قالي هاي تصويري كهنه باف سيستان با توجه به سابقه تاريخي و فرهنگي منطقه است كه از دو منظر تركيب بندي و فراواني پيكره هاي زنانه و مردانه مورد بررسي قرار مي گيرد. رويكرد پژوهش توصيفي تحليلي است. داده‌ها به روش كتابخانه‌اي گردآوري شده‌اند و تصوير 16 قاليچه تصويري سيستاني ِكهنه باف كه در دسترس بود، نمونه‌هاي پژوهشي مقاله انتخاب شدند. تجزيه و تحليل داده ها با تركيب روش كيفي و كمي صورت پذيرفته است. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه تصاوير انساني بيشتر در متن فرش‌ها و به‌ندرت در حاشيه ها كار شده اند، متن ها عموماً به سه بخش عمودي تقسيم شده و بخش هاي مختلف داستان و يا تكثير پيكره ها در آن صورت گرفته است. وجود تصاوير متعدد زنانه نشان دهنده اهميت، جايگاه و نقش ويژه زنان در جامعه و فرهنگ و سبك زندگي سيستانيان است كه مي تواند اشاره‌هايي ملموس به رگه هاي عميق، ريشه دار و چند هزار ساله تاريخي و هويت فرهنگي اين منطقه داشته باشد. هر چند طرح هاي خواجه حافظ و خسرو و شيرين اقتباسي از نسخه هاي مصور ادبي است، اما تصويرگري آن بر روي قاليچه سيستان آميختگي فراواني با سنت‌هاي بومي و فرهنگي منطقه دارد. در طرح خواجه حافظ، پيكره‌ها متأثر از فرهنگ پيكره ‌نگاري زنان و مردان دوره قاجار بازنمايي شده‌اند و گرچه به روايتي مشخص اشاره ندارد، اما فضاي كلي ادبيات تغزلي و مضموني عاشقانه را بازنمايي مي كند