ارزيابي صفات بيوشيميايي و عملكرد دانه ارقام آفتابگردان (.Helianthus annuss L) در واكنش به تنش گرماي انتهاي فصل در منطقه اهواز

تنش گرما باعث بروز مجموعه اي از تغييرات بيوشيميايي، فيزيولوژيكي و مولكولي در گياهان شده و بر رشد و نمو گياه اثر مي گذارد. به‌منظور بررسي اثر تنش گرماي انتهاي فصل بر صفات بيوشيميايي و عملكرد دانه ارقام آفتابگردان، آزمايش مزرعه اي در سال زراعي  97-1396 به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار در دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد چمران اهواز اجرا شد. سه تاريخ كاشت 20 آبان، 20 آذر و 20 دي در كرت‌هاي اصلي و پنج رقم آفتابگردان قاسم، فانتازيا، پروگرس، لاكومكا و شمس در كرت‌هاي فرعي در نظر گرفته شدند. زمان كاشت به‌هنگام (مطلوب) با شرايط دمايي مناسب به‌عنوان شاهد و زمان كاشت هاي تأخيري و ديرهنگام به‌عنوان تنش گرماي متوسط و شديد در نظر گرفته شدند كه در آنها دوره گلدهي و پر شدن دانه با تنش گرماي انتهاي فصل مواجه بود. نتايج نشان داد كه تنش گرماي انتهاي فصل در كشت تأخيري و ديرهنگام در مقايسه با كشت به‌هنگام، باعث كاهش معني‌دار محتواي كاروتنوئيدها (به ترتيب 27 و 56 درصد)، عملكرد دانه (به ترتيب 30 و 32 درصد) و روغن دانه (به ترتيب 18 و 28 درصد) و افزايش فعاليت آنزيم كاتالاز (به ترتيب 63 و 55 درصد)، پراكسيداز (به ترتيب 107 و 56 درصد)، سوپراكسيد ديسموتاز (به ترتيب 43 و 67 درصد) و محتواي كربوهيدرات هاي محلول (به ترتيب 18 و 30 درصد) و مالون دي آلدئيد (به ترتيب 46 و 98 درصد) شد. بين ارقام آفتابگردان تفاوت معني‌داري از نظر صفات مورد مطالعه وجود داشت. رقم لاكومكا با بيشترين مقدار شاخص هاي فيزيولوژيك و بيوشيميايي كارآمد مانند محتواي كلروفيل، فعاليت آنزيم هاي آنتي اكسيداني و محتواي كربوهيدرات هاي محلول و كمترين محتواي مالون دي‌آلدئيد، داراي بالاترين عملكرد دانه (1579 كيلوگرم در هكتار) و روغن دانه (608 كيلوگرم در هكتار) بود. رقم پروگرس در شرايط تنش گرما، كمترين درصد كاهش عملكرد دانه و روغن را داشت، در عين حال رقم لاكومكا عليرغم كاهش بيشتر عملكرد دانه و روغن در شرايط تنش، در هر سه زمان كاشت نسبت به رقم پروگرس برتري داشته و براي كاشت هاي به‌هنگام، تأخيري و ديرهنگام مناسب‌تر به‌نظر مي‌رسد.