امكان تفسير نظريه‌ي ابن‌سينا درباره‌ي عرض‌بودن وحدت به عروض تحليلي

نظريه ي عرض بودن وحدت، در آثار متعددي از ابن‌سينا به ‌چشم مي‌خورد كه موردتوجه شارحان و منتقدان او قرار گرفته است. بيان عرض‌بودن وحدت، به اين معنا نيست كه در نظر او، وحدت در يكي از مقولات نه‌گانه ي عرضي جاي مي‌گيرد؛ بلكه او از عرض‌بودن، زيادت «وحدت» را بر «موضوعِ معروضِ وحدت» اراده نموده است و چنين زيادتي، تازماني‌كه به ظرف واقع سرايت نكند، مي‌تواند براساس عروض تحليلي نيز تفسير گردد. با صرف نظر از عبارات صريح او در خصوص «عروض خارجي وحدت»، بازخواني آثار ابن‌سينا، بر پايه ي پرسش از امكان تفسير «عرض‌بودن وحدت» به «عروض تحليلي وحدت»، سه نوع گزاره را به‌دست مي‌دهد: (1) عباراتي كه در نگاه ابتدايي مي‌توانند دلالت بر عروض تحليلي وحدت بر موضوعِ معروضِ وحدت داشته باشند. (2) عباراتي كه در آنها درخصوص برخي از موجودات، ادعاي عينيت وحدت با وجود، شده است و (3) عبارتي كه بر عينيت وجود و وحدت به‌صورت مطلق، تصريح دارد. تحليل عقلي مجموع اين عبارات، ما را به اين نتيجه مي‌رساند كه حكم صريح ابن‌سينا به عروض خارجي وحدت بر موضوع، با برخي ديگر از بيانات وي در اين‌باره در تعارض است. به‌نظر مي‌رسد كه اين تعارض يا ناشي از دگرگوني انديشه ي ابن‌سينا در اين‌باره است و يا بر ناهمگوني در ساختار فكري او، به‌سبب عدم درك روشن از مفاهيم فلسفي و نسبت آنها با واقع، دلالت مي‌كند؛ و در نهايت، نمي‌توان ديدگاه او در عرض‌بودن وحدت را به عرض تحليلي بودن وحدت تفسير كرد.