تعارض سينوي در مسئله‌ي بداهت اصل عليت؛ ارزيابي ديدگاه شارحان

اصل عليت يكي از بنيادي‌ترين اصول مطرح در نظام‌هاي فلسفي است، هرچند در تقرير و بداهت آن اختلاف‌نظر داشته باشند. گزاره ي «هر ممكني محتاج علت است» تقرير ابن‌سينا از آن است. از نظر اغلب شارحانِ ابن‌سينا، وي به بداهت اين اصل قائل است. در آثار او، هم شواهدي قابل تفسير به‌ سود بداهت اين اصل و هم شواهدي قابل تفسير به مقابل آن، ديده مي‌شود كه اين امر مي‌تواند موهم تعارضي در بيانات وي باشد. برخي از شارحان، اين تعارض را مستقر دانسته‌اند و برخي ديگر در رفع اين تعارض به ‌سود بداهت اصل عليت تلاش كرده‌اند. اين تحقيق كه با استناد به منابع مطبوع و مخطوط سامان يافته و براي اولين بار ديدگاه برخي از اين شارحان را معرفي كرده ‌است، درصدد است ضمن توصيف و تحليل ديدگاه ايشان به ارزيابي آنها بپردازد. نتيجه ي ارزيابي نشان مي‌دهد كه برخلاف ديدگاه ايشان تعارض مذكور به ‌سود عدم‌بداهت اصل عليت رفع‌شدني است.