سنجش تطبيقي عملكرد نوبختيان و اشعريان در عرصه حديث و كلام شيعه

زمينه و هدف: تفاوت در شرايط فرهنگي و سياسي جامعه اسلامي در دو دوره حيات اشعريان قم و آل نوبخت عراق، ضرورت‌هاي متفاوتي ايجاد كرد كه در تكاپوهاي فرهنگي اين دو خاندان تأثيرگذار بوده است. در همين راستا، هدف پژوهش حاضر، سنجش تطبيقي عملكرد نوبختيان و اشعريان در عرصه حديث و كلام است.روش: اين نوشتار به روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي انجام شده است.ملاحظات اخلاقي: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعايت اصالت متون، صداقت و امانتداري رعايت شده است.يافته‌ها: از نتايج اين تحقيق مي‌توان به نقش كليدي خاندان اشعري در جمع‌آوري و تدوين كتب حديث و نقش خاندان نوبختي در تكوين مباني علم كلام توسط متكلمان شيعي اين خاندان اشاره نمود.نتيجه‌گيري: علم حديث و كلام از مهم‌ترين معارف فكري تشيع در كنار علم فقه و اخلاق هستند هر يك از اين علوم به مقتضاي شرايط فرهنگي حاكم بر تحولات فرهنگي جهان اسلام سير پويايي و تكوين خود را طي نموده‌اند. علم حديث در قرون سه و چهار قمري وامدار حمايت خاندان اشعري در قم بوده، چنانچه علم كلام شيعه، در ادوار بعدي متأثر از حمايت خاندان ذي‌نفوذ نوبختي در دستگاه خلافت عباسي بوده است كه به واسطه مجادله فكري با ساير جريان‌ها حاصل شده است. هر دو اين خاندان‌ها با حمايت‌هاي معنوي خود موجبات رشد علم حديث و كلام شيعه را فراهم نمودند.