دانش پزشكي در عصر صفوي: بررسي و تحليل آماري

زمينه و هدف: سلامت به عنوان يكي از نيازهاي اساسي زندگي همواره مورد توجه بشر بوده و براي حفظ آن و رهايي از بيماري به دانش پزشكي روي آورده و در رشد و گسترش آن تلاش نموده است. صفويان نيز بنا به اهميت و جايگاه اين دانش در جامعه، توجه ويژه‌اي به آن داشتند، اما به رغم تحقيقات متعدد درباره دانش پزشكي در عصر صفويان، بررسي و تحليل آماري تأليفات اين حوزه از علم مورد غفلت واقع شده است.روش: پژوهش حاضر به روش تحليلي به بررسي وضعيت آماري آثار پزشكي در عصر صفويه پرداخته است. براي يافتن آماري نسبتاً دقيق از آثار پزشكي صفويان، اين دوره اجمالاً به سه دوره (ظهور، شكوفايي و زوال) تقسيم و آثار علمي دانشمندان هر دوره با توجه به زيست علمي آن‌ها، نخست بر اساس شمار و سپس به صورت درصد در جداول و نمودارهايي ترسيم گرديده است. در نهايت با نشان‌دادن آمار توليد محتوا بر حسب هر يك از دوره‌هاي سه‌گانه مي‌توان وضعيت كمّي توليدات پزشكي را بررسي كرد.ملاحظات اخلاقي: در اين پژوهش صداقت و امانتداري در استفاده از منابع تاريخي و فهرست‌نگاري‌ها كاملاً رعايت شده است.يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه در عصر صفويه رشد كمّي آثار پزشكي در ارتباط مستقيم با نگرش جامعه و سياست‌هاي درباريان بوده است. از همين رو، صفويان توانستند با ايجاد ثبات فرهنگي، سياسي و اقتصادي در دوره دوم، رشد كمّي اين آثار را به نسبت دوره نخست و دوره سوم رقم بزنند.نتيجه‌گيري: مطابق با منحني نمودارها و داده‌هاي كمّي جداول مشخص است كه هرگاه ضرورت اجتماعي و انساني در جامعه صفويان نسبت به دانش پزشكي در همه اركان فرهنگي و تمدني ديده شده، شاهد رشد كمّي آثار و نگاشته‌هاي دانشمندان در اين حوزه بوده‌ايم و اگر سياستگذاران و حكام صفوي مقدمات رشد دانش پزشكي را فراهم نمي‌كردند، شاخص منحني‌ها در آثار و تأليفات رو به پايين مي‌بود.