مروري بر عملكرد خلافت عباسيان در اجرا و تحقق اخلاق پزشكي (656-132 ق.)

زمينه و هدف: اخلاق پزشكي يكي از موضوعات مهم در دانش و حرفه پزشكي به شمار مي‌رود كه نقش مهمي در نظام‌مندشدن و اعتلاي علمي اين حرفه و به تبع در حيات افراد جامعه دارد. در عصر عباسيان (656-132 ق.)، همزمان با پيشرفت‌هاي علمي در گستره تمدن اسلامي، تلاش فراواني در تحقق اصول اخلاق پزشكي و ساختارمندشدن آن توسط حكيمان و حاكمان انجام گرفت. توجه به جايگاه و اهميت پزشكان اين عصر، زمينه را براي ازدياد متقلبان اين حرفه فراهم ساخته بود كه سلامتي و جان بيماران را به خطر مي‌انداختند. از اين رو نهاد خلافت عباسيان با ارائه تدابير و اقدامات متعددي با افراد متخلف واردشده در اين حرفه مقابله كرد و بستر را جهت اعتلاي اخلاق در حرفه پزشكي فراهم ساخت.روش: پژوهش حاضر يك مطالعه توصيفي ـ تحليلي است. براي جمع‌آوري اطلاعات ابتدا منابع دست اول در بازه زماني عصر عباسيان مورد بررسي قرار گرفته شده است. در اين راستا ابتدا كتاب‌هاي تاريخ عمومي و حسبه‌نگاري‌ها مورد بررسي واقع شده‌اند، سپس منابع پزشكي اين عصر مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنين از منابع جديد جهت تكميل اطلاعات استفاده شده است.ملاحظات اخلاقي: در سراسر پژوهش حاضر صداقت و امانتداري علمي به طور كامل رعايت شده است.يافته‌ها: دستاوردهاي پژوهش نشان داد كه توجه به آموزش اخلاق پزشكي، گسترش مراكز خدمات درماني، توجه به اهميت و جايگاه علم و دانش پزشكان و تقويت موقعيت اجتماعي آناني كه علمشان به اثبات رسيده بود، آزمودن و نظارت بر كار آن‌ها از طريق دستگاه‌هاي نظارتي ذي‌صلاح، از جمله عملكرد نهاد خلافت عصر عباسيان بود كه زمينه را براي تربيت و پرورش اخلاقي پزشكان فراهم مي‌كرد.نتيجه‌گيري: در عصر عباسيان علاوه بر توجه دستگاه خلافت جهت تحقق اخلاق در حرفه پزشكي، پزشكان تربيت‌شده نيز سعي مي‌كردند با همه بيماران بدون در نظرگرفتن تفاوت‌هاي ظاهري اخلاق‌مدارانه رفتار كنند. آن‌ها حتي نسبت به بيماراني كه به لحاظ شرايط روحي و اجتماعي در موقعيت حساس‌تري قرار داشتند، بي‌توجه نبودند و تلاش مي‌كردند همانند ديگر بيماران با آن‌ها برخوردي شايسته داشته باشند و اقداماتي را در راستاي كاهش دردها و آلام آن‌ها انجام دهند.