از استعارۀ پيرسي تا نماد عرفاني: الگويي متفاوت در تفسير نشانه‌هاي زبان عرفان

اين مقاله درصدد است با تكيه بر مباني نشانه‌شناسي چارلز سندرس پيرس، فيلسوف پراگماتيست و نشانه‌شناس آمريكايي، و با الهام از آراي رابرت نويل (1996)، كه به مناسب‌سازي الگوي پيرس در ساحت زبان دين مبادرت كرده است، با رويكردي توصيفي ـ انتقادي الگوي تفسيري نمادهاي عرفاني را، كه در اين نوشتار «الگوي عاطف به تكامل» ناميده‌ شده است، تبيين كند. به اين منظور، در بخش اول، به تعريف جايگاه استعاره در ميان انواع نشانه‌ها در طبقه‌بندي پيرس مي‌پردازد. سپس، دربارۀ سازوكار تفسير نمادهاي عرفاني در قالب دو فرايند نشانه‌پردازي گفت‌وگو مي‌كند و در پايان، نحوۀ شكل‌گيري شبكۀ معنايي نماد ـ استعاره‌ها را با تلفيق هر دو فرايند يادشده توضيح مي‌دهد. در اين مقاله، براي نخستين بار، دو فرايند متمايز در نشانه‌پردازي (سميوزيس) پيرسي شامل: استعلايي و غيراستعلايي شناسايي و تعريف و نقش هريك در ايجاد زنجيرۀ معنايي ميان نشانه‌ها از يك سو؛ و ميان نشانه با مصداق يا مدلول آن از ديگر سوي، تبيين شده است. از ديگر دستاوردهاي اين پژوهش، طرح مفاهيمي چون حيث تفسيري، بافت معنايي و دامنۀ ارجاعي و نقش هريك در تفسير نظام‌مند يك نشانه است.