تجزيه سهم عوامل مؤثر بر سالخوردگي جمعيت در ايران با استفاده از رويكرد ارزش شيپلي

سالخوردگي جمعيت يكي از پديده‌هاي مهم تغييرات جمعيتي است كه آثار آن بر متغيرهاي اجتماعي و اقتصادي قابل توجه است. بر اين اساس، پژوهش حاضر با استفاده از رويكرد تجزيه شيپلي سهم عوامل مؤثر بر سالخوردگي جمعيت را در ايران طي دوره زماني 1399-1349 بررسي كرده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد طي دوره 1399-1349 متغيرهاي توليد اقتصادي، اميد زندگي، ميزان مرگ‌و‌مير و ميزان باروري بيشترين سهم را از سالخوردگي جمعيت كشور به خود اختصاص داده‌اند. همچنين، محاسبه سهم عوامل مؤثر بر سالخوردگي جمعيت بر‌اساس گذار ساختار سني حاكي است در مرحله اول گذار كه دوره زماني 1374-1349 را دربرمي‌گيرد، اجراي سياست‌هاي تشويق افزايش جمعيت و روند افزايشي خروج مهاجران از كشور باعث شده‌اند ميزان خالص مهاجرت و باروري بيشترين سهم را از سالخوردگي جمعيت به خود اختصاص دهند. در مرحله دوم گذار ساختار سني يعني دوره زماني 1389-1375، همراه با افزايش سطح سلامت و بهداشت افراد، ميزان مرگ‌و‌مير كودكان كاهش شديدي مي‌يابد؛ درنتيجه ميزان مرگ‌و‌مير كودكان بيشترين سهم از سالخوردگي جمعيت را برعهده دارد؛ اما اجراي سياست كنترل جمعيت به كاهش سهم ميزان باروري در سالخوردگي جمعيت منجر مي‌شود. در مرحله سوم گذار ساختار سني كه دربرگيرنده دوره زماني 1399-1390 است به‌دليل افزايش مهاجرت از كشور و پيشرفت در شيوه‌هاي درماني، ميزان خالص مهاجرت و ميزان مرگ‌و‌مير كودكان بيشترين سهم را در سالخوردگي جمعيت داراست. در اين مرحله سهم ميزان باروري و مرگ‌و‌مير كودكان نسبت به مرحله قبل افزايش مي‌يابند. بنابراين، اتخاذ سياست‌هاي مناسب از‌جمله افزايش ميزان باروري، ايجاد زيرساخت‌هاي اقتصادي ـ اجتماعي، مراقبت از سالمندان و افزايش سطح سلامت سالمندان به‌منظور جلوگيري از آثار سوء سالخوردگي جمعيت مهم و ضروري است.