طبقات ديني دروزيان، نمودي از طبقات دوگانه مانوي

دروزيان يكي از شاخه‌هاي منشعب از اسماعيليه فاطمي در اوايل قرن پنجم هجري هستند. برخي آموزه‌هاي اعتقادي اين گرايش اسماعيلي ضمن متفاوت‌بودن با انديشه‌هاي اسلامي و شيعي، شباهت معناداري با آموزه‌هاي دين مانوي دارد؛ چنان‌كه به نظر مي‌رسد آموزه‌هاي كلامي آنها از باورهاي اين كيش ايراني متأثر بوده است. تحقيقات نشان مي‌دهد تقسيم جامعۀ دروزي به دو طبقه جهال و عقال و جامعه مانوي با طبقات دوگانۀ نيوشايان و برگزيدگان از يك‌سو و شباهت وظايف و خويش‌كاري آنان با يكديگر از سوي ديگر قابل مقايسه است. بنابراين هدف مقالۀ حاضر در درجۀ اول بررسي وجوه تشابه ميان طبقات دو جامعه دروزي و مانوي و آن‌گاه تحقيق در باب عوامل و اسباب زمينه‌ساز تأثيرات احتمالي است. روش بررسي در اين مقاله به گونه مطالعه تاريخي ـ تطبيقي است. نتيجۀ نوشتۀ حاضر، مطابق يافته‌هاي متشابه و قراين تأثيرپذيري، تقويت احتمال وام‌گيري ساختاريِ جامعه دروزيه از نظام طبقات اجتماعي مانويت را گزارش مي‌دهد.