تحليلي ساختي از واژه‌هاي مركب برگرفته از ستاك گذشته «گشت» در زبان فارسي

پژوهش حاضر به بررسي واژه‌هاي مركب مختوم به ستاك گذشته «گشت» در چارچوب صرف ساختي پرداخته است. تلاش اين پژوهش ارائه توصيفي همزماني و درزماني از تنوعات معنايي و نظام طرحواره‌اي ناظر بر واژه‌هاي حاصل از اين ساخت بوده است. داده‌هاي پژوهش حاضر شامل 202 واژه مركب بوده كه از پيكره‌هاي همزماني و درزماني زبان فارسي همچون پيكره فرهنگيار زبان فارسي فرهنگستان زبان و ادب فارسي، پيكره پايگاه دادگان زبان فارسي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، پيكره بي‌جن‌خان، پيكره برخط گنجور زبان فارسي (ganjoor.net)، فرهنگ زانسو كشاني (۱۳۷۲) و لغتنامه دهخدا (1377) و نيز جستجوگر گوگل گردآوري شده‌اند. روش كار توصيفي-تحليلي و هدف از پژوهش حاضر بررسي تنوعات معنايي موجود، توصيف ساخت ناظر بر اين گروه از واژه‌ها و نيز نگاهي به عملكرد اين ساخت در گذر زمان بوده است. براي اين منظور ابتدا واژه‌هاي استخراج شده بر اساس معني‌ آن‌ها در چهار مقوله معنايي دسته‌بندي شدند. سپس طرحواره ناظر بر آن‌ها به دست داده شد. بررسي‌هاي درزماني نشان داد از اين ساخت در قرون گذشته، در معنايي متفاوت از آنچه امروزه به كار مي‌رود، توليد شده است. همچنين با رواج فضاي مجازي در سال‌هاي اخير شاهد بروز برخي تغييرات در عملكرد اين ساخت بوده‌ايم. با در نظر گرفتن تغييرات درچندمعنايي ناظر بر اين ساخت، درنهايت نظام طرحواره‌اي ساخت [x گشت] به دست داده شد. در نظام طرحواره‌اي اين ساخت شاهد دو زيرساخت زايا بوديم كه واژه‌هاي جديد از رهگذر آن‌ها توليد شده و دو ساخت ايستا كه عامل انگيختگي برخي واژه‌هاي موجود هستند.