تحليل فرايند شكل ‌گيري معنا از طريق نظام‌ هاي گفتماني نشانه‌ معناشناختي در داستان زال و رودابه

نشانه‌ معناشناسي گفتماني علمي است كه به مطالعه فرآيندي زبان مي‌پردازد. اين علم نشانه را به‌عنوان مبدأ و معنا را مقصد كار خود در نظر مي‌گيرد. نشانه‌ معناشناسي گفتمان را به‌ عنوان حوزه كاري خود برمي‌گزيند. از آنجايي‌ كه ادبيات از نمونه‌هاي گفتمان‌هاي پوياست، نشانه‌معناشناسي گفتماني با بررسي عناصر دخيل در اين گفتمان‌ها و روابط بين اين عناصر، به كشف فضاهاي معنايي مخفي مي‌پردازد. پژوهش حاضر در پي بررسي فرآيند توليد معنا و نظام‌هاي گفتماني مؤثر در اين فرآيند در عناصر داستاني زال و رودابه شاهنامه فردوسي بر اساس رويكرد نشانه‌معناشناسي گفتماني است. در بررسي اين روايت مشخص شد كه سوژه كنشي به جهت كسب ارزش و رفع نقصان خواهان داشتن فرزند است؛ اما رفع اين نقصان باعث اولين تنش و چالش در سير روايت مي‌شود. سوژه با طرد نوزاد سپيدموي كه مغاير با هنجارهاي اجتماعي است، سعي در رفع چالش دارد، اما طرد فرزند چالش‌هاي بيشتري را پيش روي كنشگر اصلي و حتي ديگر كنشگران روايي قرار مي‌دهد. در واقع، طرد فرزند در اين روايت امكان اضمحلال معنا را فراهم مي‌سازد. دراين‌بين، آنچه جريان معناسازي را تداوم مي‌بخشد تبديل‌شدن سوژه كنشي به سوژه شوشي و تغيير فضاي روايت به فضايي حسي-ادراكي است. در واقع، حكيم فردوسي با استفاده از راهكارهاي عاطفي و بهره‌بردن از نظام‌هاي معنايي از قبيل كنش، شوش، بوش، تخيل و اسطوره جريان معناسازي را تداوم مي‌بخشد.