چهار گوهر در چهره اي ديوياز

زمينه و هدف: در اين مقاله ماهيت چهار عنصر سازنده گيتي (آب، باد، خاك و آتش) در نگاه ايران باستان و اساطير ايراني بررسي گرديده و با توجه به باور دويني (اهريمن و اهورمزدا) نهفته در چهار عنصر؛ جايگاه طبقاتي خاص اين عناصر نيز بررسي شده است. در اين جستار، بر پايه خوارداشت مادينگي؛ همچنين تصريح متون اساطيري و پهلوي بر مادينگي دو عنصر فرودين آب و خاك در برابر نرينگي عناصر باد و آتش با بازتاب‌هاي اين باور در حماسه ملي و در خلال داستان‌هاي شاهنامه استخراج شده است و بر آن اساس بخشهاي نمور، تاريك، كثيف و جرماني و داراي ويژگيهاي نامطلوب با عناصر فرودين كه مادينه پنداشته شده اند مرتبط شده و جلوه هاي اهريمني به شمار آمده اند. چهار عنصر با توجه به دوري و نزديكي از اهورمزدا و اهريمن، جايگاه شريف و وضيع دارند و به عناصر نرينه اهورايي و مادينه و پست اهريمني تقسيم شده اند.روش مطالعه: در اين تحقيق، شيوه توصيفي - تحليلي و مبتني بر فيش برداري به روش كتابخانه اي عمل شده است.يافته ها: چهره دويني اين عناصر به سه شكل در شاهنامه فردوسي تجلي يافته است شامل چهره اهورايي، چهره دو جنبه اي و چهره اهريمني. اين مقاله هر سه شكل و سه چهره متفاوت اين عناصر را از خلال اشعار شاهنامه فردوسي استخراج كرده و به نمايش گذاشته است. نتيجه گيري: مقاله حاضر به اين نتيجه دست يافته كه هر سه چهره اهريمني، اهورايي و دو جنبه اي چهار عنصر در شاهنامه وجود دارد.