معرّفي نسخۀ خطّي ترجمۀ قرآن سده هفتم منسوب به سعدي و پژوهشي در رد اين انتسابِ

زمينه و هدف:‌ پس از ورود اسلام به سرزمين ايران، شماري از ايرانيان فاضل به ترجمۀ قرآن به زبان فارسي پرداختند تا جايي كه سنّت ترجمۀ قرآن تا قرنها در سرزمين ايران و كشورهاي مجاورِ آن ادامه پيدا كرد. تعدادي از اين ترجمههاي قرآن كه بعضاً نفيس و گرانبها هستند، امروزه در كتابخانه‎هاي مختلفِ جهان نگهداري ميشوند كه ضرورت دارد توسّط نسخه پژوهان و مصحّحان معرّفي و تصحيح گردند. يكي از اين ترجمه‎ها، ترجمۀ قرآن محفوظ در كتابخانۀ گنج‌بخش پاكستان است. اين نسخه كه با شمارۀ 11559 در اين كتابخانه ثبت شده است. روشها: روش گرد آوري مطالب اين مقاله مبتني بر منابع و يافته ھاي كتابخانه اي است و در نگارش آن شيوه تحليلي توصيفي بكار رفته است. يافته‎ها: ترجمه اي كه در اين مقاله معرفي گرديد ظاهراً متعلّق به قرن هفتم هجري است. از كاتب آن در چند جاي نسخه با نامهاي مختلف ياد شده است. در برگهايي از اين نسخه صراحتاً نام مترجم مصلح‌الدّين شيخ سعدي شيرازي، شاعر پرآوازۀ قرن هفتم هجري نوشته شده است. اين ترجمه تمامي سوره‎هاي قرآن را دربر ميگيرد. در اين مقاله سعي شده است ويژگيهاي اين نسخه از جمله قدمت نسخه، املاي نسخه، واژگان و ويژگيهاي دستوري آن بررسي شود. همچنين نسبت اين ترجمه به سعدي شيرازي مورد ارزيابي قرار گرفته است. نتيجه گيري: با نگاهي دقيق به اين ترجمۀ قرآن منسوب به شيخ سعدي شيرازي، مشخّص شد كه نسبت اين اثر به سعدي بنا بدلايلي دور از صواب است و پشتوانۀ علمي چنداني ندارد. همچنين نام كاتب يا كاتبانِ احتمالي اين اثر نيز بررسي شد. در احتمال نخست گفته شد كه كاتبان نسخه دو نفر بنامهاي فضل هروي و فضل فراهي بوده اند. در احتمالي ديگر بيان گشت كه محتملاً نام هر دو كاتب يك نفر يعني فضل هروي بوده است. در احتمال سوم آورده شد كه كتابتِ تماميِ نسخۀ فعلي، كه احتمالاً مربوط بقرن يازدهم است، بدستِ حسين بن يحيي عجمي انجام گرفته است.