تدوين و اعتباريابي مقياس كاربردپذيري روابط معنايي در بازيابي اطلاعات

هدف: اگر يك نظام بازيابي اطلاعات براي واسط هاي كاربري خود، طراحي مناسبي داشته باشد، حوادث و اتفاقات ناخواسته و همچنين زمان مورد نياز براي يادگيري نحوه كار با نظام كاهش مي ‌يابد و به افزايش كاربردپذيري منجر مي شود. بنابراين، يافتن شيوه ‌هايي كه به توسعه بهتر بازيابي اطلاعات منجر شود، حائز اهميت فراواني است. پژوهش حاضر با هدف تدوين و اعتباريابي مقياس كاربردپذيري روابط معنايي در بازيابي اطلاعات انجام شده است.روش پژوهش: براي انجام اين پژوهش، از روش تركيبي با طرح اكتشافي مدل توسعه ابزار استفاده شده است. جامعه آماري پژوهش در بخش كمي، كليه كتابداران كتابخانه هاي مركزي دانشگاه ‌هاي علوم پزشكي كشور با جامعه آماري 280 نفر بود كه با استناد به فرمول كوكران 163 نفر به روش نمونه گيري در دسترس انتخاب شدند. در بخش كيفي حجم نمونه شامل 15 نفر از متخصصين كتابداري و اطلاع‌رساني مشغول به خدمت در كتابخانه هاي دانشگاه هاي علوم پزشكي كشور بود كه به روش غيراحتمالي هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور جمع آوري داده ها در بخش كيفي از مصاحبه نيمه‌ساختاريافته و در بخش كمي از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. روايي و پايايي ابزار پژوهش در هر دو بخش كيفي و كمي بررسي و مورد تأييد قرار گرفت. براي تحليل داده ها در بخش كيفي از روش داده‌بنياد و در بخش كمي از روش تحليل عامل تأييدي استفاده گرديد و داده ها با استفاده از نرم‌افزارهاي SPSS 22 و PLS 3.8 تجزيه و تحليل شد.يافته ها: نتايج بخش كيفي و كمي پژوهش نشان داد كه ابزار تدوين شده جهت كاربردپذيري روابط معنايي در بازيابي اطلاعات از پنج مؤلفه (وجود ابهام معنايي، سيستم هاي جستجوي معنايي، ابهامات ماشيني، تدوين راهبرد در سيستم هاي بازيابي اطلاعات و بهره گيري از فرايندهاي كيفيت بخشي) با 30 گويه تشكيل شده است كه با توجه به نتايج تحليل عاملي، بيشترين بار عاملي مربوط به مؤلفه تدوين راهبرد در سيستم هاي بازيابي اطلاعات بود كه در 6 گويه تدوين گرديد و كمترين بار عاملي مربوط به مؤلفه بهره ‌گيري از فرايندهاي كيفيت بخشي بود كه در 4 گويه تدوين گرديد. بيشترين ضريب پايايي تركيبي مربوط به مؤلفه ابهام معنايي و كمترين ضريب پايايي تركيبي مربوط به مؤلفه تدوين استراتژي در سيستم‌هاي بازيابي اطلاعات بود. همچنين، نتايج تحليل عامل تأييدي نشان داد كه ابزار تدوين شده پژوهش از برازش بسيار مطلوبي برخوردار است.نتيجه گيري: پرسشنامه طراحي شده در اين مطالعه مي تواند به عنوان ابزار مناسبي براي سنجش كاربردپذيري روابط معنايي در بازيابي اطلاعات در كتابخانه ها مورد استفاده قرار گيرد.