كنشگري دولت رزم‌آرا در مواجهه با انگلستان و مسئله ملي شدن نفت

دوره 9 ماهه نخست‌وزيري حاج‌علي رزم ‌آرا (پنجم تير تا سيزدهم اسفند سال 1329ش.) از جهاتي مانند ثبات نسبي كابينه، چگونگي مواجهه با مسئله نفت جنوب و نحوه پايان يافتن دوره نخست وزيري از اهميّت بسياري برخوردار است. اما نزديكي زماني به دوره نخست‌وزيري دكتر مصدق و مبارزه جبهه ملي ايران در جهت استيفاي حقوق نفتي كشور باعث شده است كه رزم‌ آرا و دوران مسئوليتش كمتر مورد توجّه قرار بگيرد و خلاء پژوهشي در باره سياست خارجي دولت رزم‌ آرا ايجاد شود. در پژوهش پيشِ‌رو پرسشي كه توسط نويسندگان دنبال مي ‌شود، اين است كه آيا الگوي سياست خارجي دنبال شده توسط رزم‌ آرا در مسئله نفت با توجه به نقش انگلستان بر اساس درك نوواقع‌گرايانه از سياست بين‌الملل بود؟ سؤالي كه داده‌ هاي لازم براي پاسخ به آن از طريق مطالعات كتابخانه ‌اي به‌دست‌آمده و با روش تاريخي- تطبيقي مورد استفاده قرارگرفته است. در اين پژوهش، سياست خارجي دولت رزم‌ آرا در سه محور: ديدگاه علمي به سياست خارجي، موازنه ‌گرايي و ميل به بقاء يا دوري از خطرپذيري در صحنه بين‌ المللي مورد بررسي قرار مي ‌گيرد و درك ساختاري و واقع‌ گرايانه رزم‌ آرا از نظام بين ‌الملل به‌عنوان نتيجه پژوهش ارائه مي‌ شود. دركي كه تلاش براي كسب حداكثر منافع را به اميد افزايش احتمال بقا و ايجاد ثبات كنار مي‌گذارد. فهم واقع‌ گرايانه رزم‌آرا از نظام بين ‌الملل، همان طور كه امكان بقا را براي واحد سياسي افزايش مي‌دهد، وجوه محافظه‌ كاري در جهت ادامه هژموني قدرت ‌هاي بزرگ را با خود به همراه دارد.