طراحي الگوي مديريت سمت تقاضا در حوزه انرژي برق با رويكرد حكمروايي همكارانه

هدف: مديريت سمت تقاضا در بخش مصرف انرژي برق، راهبردي كليدي براي دولت‌هاست تا زمان و مقدار مصرف انرژي برق را در دوره‌هاي زماني خاصي از سال، مانند تابستان و روزهايي از زمستان كنترل كنند. در سال‌هاي اخير، اغلب مطالعات انجام شده در حوزه مديريت سمت تقاضا، به جنبه‌هاي فني و مهندسي مرتبط با اين راهبرد، مانند هوشمندسازي شبكه‌هاي برق و به‌اصطلاح كنترل‌پذيري يا رؤيت‌پذيري مصرف مشتركان برق معطوف بوده است و به نقش مصرف‌كننده، به‌عنوان محل اصلي شكل‌گيري تقاضاي برق، كم‌توجهي شده است. به عبارت ديگر، جنبه اجتماعي راهبرد مديريت سمت تقاضا، در سايه مطالعات مربوط به جنبه‌هاي فني اين راهبرد ناديده گرفته شده است. اين پژوهش، به‌دنبال طراحي الگوي مديريت سمت تقاضا در بخش برق با توجه به نقش گروه‌هاي مختلف، ذي‌نفعان يا مصرف‌كنندگان در ايران و با در نظر گرفتن چارچوب حكمروايي همكارانه بوده است.روش: اين پژوهش، در دو مرحله كيفي و كمّي انجام شد. در مرحله اول و بر اساس رهيافت برساختگرا در نظريه‌پردازي داده‌بنياد، الگوي مديريت سمت تقاضاي برق در ايران با استفاده از فرايند كدگذاري روي داده‌هاي حاصل از انجام مصاحبه‌هاي نيمه‌ساختاريافته ارائه شد. اين مصاحبه‌ها با خبرگان دانشگاهي و مديران اجرايي در دانشگاه‌ها، بخش دولتي و بخش خصوصي انجام گرفت و مصاحبه‌ها تا زمان اطمينان از تحقق اشباع نظري ادامه يافت. در مجموع ۱۹ مصاحبه انجام شد و مصاحبه‌شوندگان بر اساس روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند. در مرحله دوم پژوهش حاضر، الگوي به‌دست‌آمده در مرحله اول اعتبارسنجي شد. اعتبارسنجي از طريق پرسيدن نظر كارشناسان خبره فعال در وزارت نيرو با استفاده از پرسش‌نامه و سپس، تحليل داده‌هاي جمع‌آوري شده بر اساس مدل‌سازي معادلات ساختاري در بستر نرم‌افزار اسمارت پي‌ال‌اس انجام شد. تعداد مشاركت‌كنندگان در مرحله دوم پژوهش ۱۹۸ نفر بود كه به‌روش نمونه‌گيري اتفاقي ساده انتخاب شدند. كفايت نمونه نيز بر اساس فرمول كوكران تأييد شد. يافته‌ها: يافته‌هاي اين پژوهش، چهار دسته متغير براي مديريت سمت تقاضاي برق شناسايي كرد كه عبارت‌اند از: استراتژي‌هاي دولت، شرايط نخستين همكاري، چرخه همكارانه و پيامدها. همچنين براي هريك از اين متغيرها نيز سه مؤلفه كليدي شناسايي شد.نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد كه استفاده از چارچوب حكمروايي همكارانه، در مديريت اثربخش سمت تقاضاي برق در ايران نقش مؤثري ايفا مي‌كند و همچنين، راهبردهاي وزارت نيرو و چرخه همكارانه در تحقق اهداف مديريت سمت تقاضا نقش تعديل‌كننده چشمگيري دارند.