واكاوي نشانگان رهبري تعليم ‌و‌ تربيت‌محور در مدارس ابتدايي

هدف: رهبر مدرسه يك متغير نيازمند تغيير در جهت بهبود نظام آموزشي شناخته مي‌شود؛ لذا هدف كلي اين پژوهش، شناسايي نشانگان الگوي رهبري تعليم‌ و تربيت‌محور به‌عنوان يك سبك نوظهور رهبري، در مدارس ابتدايي شهر سنندج بود. رهبري تعليم ‌و ‌تربيت‌محور مي‌تواند يادگيرندگان را قادر سازد كه «به‌جاي جذب بازنمايي‌هايِ از پيش تصور شده ديگران، بازنمايي‌هاي خود را از دانش طراحي كنند..مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر، از حيث هدف، كاربردي و توسعه‌اي و از نظر رويكرد كيفي بوده كه با راهبرد پديدارشناسي توصيفي به اجرا درآمد. مشاركت‌كنندگان پژوهش شامل 18 نفر از مديران مدارس ابتدايي  شهر سنندج بوده‌اند كه به‌صورت هدفمند و با استفاده از تكنيك نمونه‌گيري ملاك‌محور انتخاب شده و ديدگاه‌ها و تجارب آنان با بهره‌گيري از پروتكل مصاحبه سه‌مرحله‌اي پديدارشناسانه به‌صورت جداگانه و در فاصله زماني سه هفته به‌صورت ذيل استفاده شد.: 1-مصاحبۀ اوّل تمركز بر تاريخ زندگي مشاركت‌كننده داشت و سبب تثبيت زمينۀ تجربه شركت‌كننده مي‌شد. 2 در مصاحبه دوم، تمركز بر جزئيات تجربيات مشاركت‌كننده بود كه از مشاركت‌كننده مي‌خواست تا جزئيات تجارب زيسته مرتبط با حوزه موضوع را در درون زمينه‌اي كه اتفاق افتاده بازسازي نمايند. 3 در مصاحبه آخر تمركز پژوهشگر بر تفكر درباره معناي تجربه‌ها بود. داده‌ها با با استفاده از روش شبكۀ مضامين آتريد-استرلينگ و با كمك نرم‌افزار مكس. كيو. دي. اي مورد تحليل قرار گرفت. در نهايت، 42 مضمون پايه، 18 مضمون سازمان‌دهنده و در نهايت 8 مضمون فراگير احصا گرديد. چهار مضمون «غنابخشي به هنر تدريس، توسعه/ استقلال حرفه‌اي معلمان، رويكرد سازنده‌گرايانه به يادگيري و مداخلۀ والدين در آموزش فرزندان» به‌عنوان نشانگان رهبر تعليم ‌و تربيت‌ محور استخراج شدند. هم‌چنين چهار ويژگي «مشاركت‌جو، كنشگر عدالت اجتماعي و فرصت‌هاي برابر، ارزش‌گذار به خرده‌فرهنگ‌ها و رهبر رهبران» به‌عنوان ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد يك رهبر تعليم ‌و تربيت‌ محور شناسايي شدند.بحث و نتيجه‌گيري: داده‌ها حاوي دلالت‌هاي ضمني بودند: نخست اينكه: پياده‌سازي اين سبك از رهبري در مدارس به‌شدت نيازمند تغييرات عمده در انگاره‌هاي ذهني اعضاي اجتماع مدرسه است. از جمله؛ تغيير انگاره ايفاي نقش‌هاي ثابت به انعطاف‌پذير، تغيير انگاره مديريت به رهبري، تغيير انگاره بوروكراسي به تخصص‌گرايي، تغيير انگاره از ياددهي‌محور به يادگيري‌‌محور، تغيير انگاره مشاركت والدين به مداخله والدين و تغيير انگاره انتقال دانش به ساخت دانش در دانش‌آموزان. دوم، نتايج پژوهش بر محيط‌ يادگيري تركيبي تأكيد داشت چرا كه امروزه دانش‌آموزان نيازمند تجهيز به مهارت‌ها و فناوري‌هاي روز هستند. در راستاي پياده‌سازي اين رويكرد يادگيري، علاوه بر تجهيز محيط با امكانات و منابع مختلف، آموزش‌هاي ضمن خدمتي را نيز براي معلمان در نظر گرفته بودند تا بتوانند آن‌ها را با توانايي‌هاي مورد نياز در استفاده از اين رويكرد آشنا سازند. نهايتاً اينكه، ضرورت دارد فرايند ياددهي-يادگيري فراتر از موقعيت ساده آن در مدارس درك شود و رهبران بايد سعي كنند تا از رويكردها و مدل‌هاي ثابت و غيراثربخش استفاده نكنند بلكه به دنبال پيوند ميان نتايج آموزشي مدارس خود با واقعيت‌هاي اجتماعي و نيازهاي دانش‌آموزان و جامعه باشند و در راستاي پر كردن خلأهاي آموزشي تلاش نمايند. رهبري تعليم ‌و تربيت‌محور را مي‌توان با سه راهبرد در مدارس ابتدايي ايجاد و توسعه داد؛ 1 انتخاب مديراني كه ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد رهبر تعليم ‌و تربيت‌محور يعني رهبر رهبران، مشاركت‌جو، ارزش‌گذار به خرده‌فرهنگ‌ها و كنشگر عدالت اجتماعي و فرصت‌هاي برابر را دارا باشند. 2 انتخاب مديراني كه بتوانند سازوكارهاي رهبر تعليم‌ و تربيت‌محور يعني غنابخشي به هنر تدريس، توسعه و استقلال حرفه‌اي معلمان، اتخاذ رويكرد سازنده‌گرايانه به يادگيري و بسترسازي براي دخالت والدين در آموزش فرزندان را اجرايي نمايند. 3 تغيير انگاره‌هاي ذهني اعضاي جامعه مدرسه كه شامل تغيير انگاره مديران از ايفاي نقش‌هاي ثابت به نقش‌هاي انعطاف‌پذير، تغيير انگاره مديران از مديريت به رهبري، تغيير انگاره مديران از بوروكراسي به تخصص‌گرايي، تغيير انگاره معلمان از ياددهي‌محور بودن به يادگيري‌محور شدن، تغيير انگاره والدين از مشاركت ‌كردن به مداخله در امور آموزشي فرزندان‌شان در مدرسه و تغيير انگاره دانش‌آموزان از انتقال دانش به ساخت دانش است.