طراحي مدل رهياري مديران مبتني بر بهره‌وري و توسعه فعاليت‌هاي دانش بنيان در سازمان آموزش و پرورش

هدف: سازمان آموزش و پرورش به‌عنوان يكي از مهم‌ترين سازمان‌هاي كشور مسئوليت آموزش و پرورش نسل‌هاي آينده و انتقال دانش به آن‌ها را بر عهده دارد. اين سازمان بايد بتواند از دانش و توانايي‌هاي موجود درون سازمان به بهترين نحو استفاده كرده و هم‌چنين دامنه فعاليت‌هاي دانش‌بنيان و آموزشي را گسترش دهد. در چنين شرايطي، با توجه به اهميت حياتي نقش اين سازمان در توسعه همه‌جانبه كشور و نياز مديران آن به هدايت صحيح، طراحي مدل مناسب رهبري و مديريت مبتني بر بهره‌وري و توسعه فعاليت‌هاي دانش‌بنيان، براساس اصول دانش‌محور ضروري به نظر مي‌رسد. با توجه به اهميت و نقش رهياري مديران در دانش‌بنيان شدن سازمان آموزش و پرورش، پژوهش حاضر با هدف طراحي مدل رهياري مديران مبتني بر بهره‌وري و توسعه فعاليت‌هاي دانش‌بنيان در سازمان آموزش و پرورش استان گيلان انجام شد. در مدل‌ رهياري مديران مبتني بر توسعه فعاليت‌هاي دانش‌بنيان، دانش به‌عنوان يك منبع استراتژيك در نظر گرفته مي‌شود و در آن فرايندهايي را براي خلق، اشتراك و كاربرد دانش در سازمان تعريف مي‌گردد. هم‌چنين، اين مدل بر نقش كليدي مديران در تسهيل جريان دانش، ايجاد فرهنگ يادگيري و ترويج نوآوري و كاربرد مؤثر آن در سازمان تمركز مي‌كند. اين امر مي‌تواند منجر به افزايش كيفيت آموزش، ارتقاي عملكرد دانش‌آموزان، و بهبود كلي كارايي سازمان شود. در اين راستا، طراحي مدل رهبري مناسب براي مديران آموزش و پرورش با در نظر گرفتن ويژگي‌هاي سازماني و محيطي از اهميت بالايي برخوردار است و اين مدل بايد فرايندهاي مديريت دانش، تسهيل يادگيري سازماني و ترويج فعاليت‌هاي دانش‌بنيان را نيز دربر گيرد.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از حيث روش، از نوع تحليل محتواي كيفي استقرايي است و يك پژوهش كيفي بر مبناي مصاحبه بوده كه در آن از نظرات 35 نفر از خبرگان و متخصصان آموزشي در حوزه رهياري و فعاليت‌هاي دانش‌بنيان استفاده شده است كه به جهت نمونه‌گيري براساس روش هدفمند (قضاوتي) از نوع نمونه‌گيري خبره و تا حد اشباع نظري استفاده گرديد. در پژوهش حاضر، مصاحبه‌ها به‌صورت نيمه‌ساختاريافته انجام شده و سپس محتواي مصاحبه‌ها به جهت كدگذاري و مقوله‌بندي محتوا مورد بررسي محققان قرار گرفت. براساس نتايج كدگذاري، از مجموع 35 مصاحبه‌اي كه انجام شد، در ابتدا 92 كد و 32 زيرمقوله استخراج گرديد و سپس با تحليل اين كدها و زيرمقوله‌ها، نهايتاً 15 مقوله اصلي استخراج گرديدعوامل فشار داخلي و عوامل كشش خارجي شامل 11مؤلفه و 34 مفهوم شد.بحث و نتيجه‌گيري: يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه مدل حاصل از انجام اين تحقيق داراي پنج دسته عامل اصلي بوده كه عبارت‌اند از: 1. عوامل ضروري تحقيق، 2. پديده محوري و بنيادين پژوهش، 3. اقدامات و راهبردها، 4. موانع توسعه رشد، 5. عوامل زيربنايي و بسترساز دروني و بيروني 6. پيامدهاي مورد انتظار حاصل از اجراي اقدامات. طبق نتايج بدست آمده، رهياري مديران مبتني بر بهره‌وري و توسعه فعاليت‌هاي دانش‌بنيان منجر به رشد دانش‌آموزان و معلمان خلاق در كشور و در نتيجه تجاري‌سازي دستاوردهاي تحقيق و توسعه پژوهش‌ها و اختراعات دانش‌آموزي و در نهايت دستيابي به توسعه پايدار و اقتصاد دانش‌بنيان و رسيدن به سوي خودكفايي سازمان آموزش و پرورش نيز خواهد شد. برخي از مؤلفه‌هاي مهم مدل پيشنهادي حاضر براي رهبري مديران آموزش و پرورش مبتني بر بهره‌وري و توسعه فعاليت‌هاي دانش‌بنيان، شامل موارد زير است: ايجاد فرهنگ سازماني مبتني بر يادگيري و اشتراك دانش؛ توسعه زيرساخت‌هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات؛ تشويق و حمايت از فعاليت‌هاي نوآورانه و خلاقانه؛ توسعه مهارت‌هاي مديريت دانش و رهبري درمديران؛ ايجاد ساختارهاي سازماني منعطف و مشاركتي؛ پايش مستمر فرايندها و نتايج.با پياده‌سازي اين مدل، سازمان‌هاي آموزشي مي‌توانند از مزاياي مديريت دانش و فعاليت‌هاي دانش‌بنيان بهره‌مند شوند و بهره‌وري و كارايي خود را افزايش دهند. اين امر منجر به ارتقاي كيفيت آموزش، بهبود عملكرد دانش‌آموزان و تربيت نيروي انساني خلاق و ماهر خواهد شد. لازم به ذكر است كه پياده‌سازي موفق اين مدل نيازمند تعهد و حمايت قوي از سوي مديران ارشد و ايجاد بستر مناسب براي تغيير و پذيرش نوآوري در سازمان است. هم‌چنين آموزش و توانمندسازي كاركنان در زمينه مديريت دانش و فعاليت‌هاي دانش‌بنيان امري ضروري خواهد بود.