بحران ناكارآمدي دولت٬ ومسئله سقوط حكومت پهلوي

كارآمدي مفهومي است كه اگر چه با حوزه‌هاي اقتصادي و مديريتي داراي پيوستگي است٬ ليكن به واسطه پيوند مستحكم‌تر با مفهوم قدرت٬ در علم سياست نيز داراي مصاديق بارز و قابل اهميتي است. كارآمدي نظام‌هاي سياسي٬ اصلي‌ترين عامل ثبات و تاب‌آوري آنها٬ و عامل كليدي فائق آمدن دولت‌ها بر بحران‌هاي سياسي پيرامونشان است. زماني كه در يك ساختار سياسي٬ فروپاشي رخ مي‌دهد٬ در گام نخست آن نظام٬ مجموعه‌ ناكارآمدي بوده و عامل اصلي سقوط آن٬ پيش از هر عامل ديگر٬ همين مسئله مي‌باشد. فروپاشي حكومت پهلوي يكي از سوژه هاي جذابي است كه مي‌توان آن را از اين منظر مورد مطالعه قرار داد و بحران‌هاي سياسي موجود در اين عصر را از اين زاويه تحليل كرد. در اين مقاله كوشش خواهد شد تا با مددگيري از نظريه نظام‌ها٬ در چارچوب رهيافت‌هاي ساختاري– كاركردي٬ به شاخصه‌هاي قابل اتكايي براي ارزيابي كارآمدي دولت و نظام سياسي در عصر پهلوي دست يافت و ظرفيت‌هاي شش‌گانه‌اي كه براي سنجش كارآمدي دولت‌ها از آن سخن به ميان آورده‌‌اند (انحصار كاربرد زور٬ استخراجي٬ شكل دادن به هويت ملي٬ تنظيمي٬ حفظ انسجام دروني و بازتوزيعي) را٬ با ساختار سياسي اين عصر٬ مورد تطبيق قرار داد و در نهايت سقوط حكومت پهلوي را با توجه به نتايج اين تطبيق٬ تحليل كرد.