ارزيابي دانش، آگاهي، نگرش و عملكرد پرتوكاران نسبت به رعايت اصول حفاظت پرتوي در ايران

زمينه و هدف: پرتو ايكس علاوه بركاربردهاي مفيدي كه در تشخيص و درمان بيماري‌ها دارد، داراي آثار زيان‌بار نيز هست. با توجه به رشد فزاينده‌ي تقاضا براي راديوگرافي‌هاي مختلف و تصوير‌برداري‌هاي با اشعه ايكس، حفاظت در برابر اشعه ايكس براي پرتوكاران از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. در همين راستا مطالعه‌اي با هدف بررسي ميزان آگاهي، نگرش و عملكرد پرتو كاران در ايران در مورد اثرات پرتوهاي يونيزان و روش‌هاي حفاظت در برابر آن‌ها انجام گرديد.روش‌بررسي: در اين مطالعه‌ي توصيفي-تحليلي، بر اساس سرشماري، با استفاده از توزيع پرسش‌نامه‌اي سطح آگاهي، نگرش و عملكرد پرتوكاران در ۵۲ شهر ايران بررسي گرديد. داده‌ها از ۸۴۷ پرتوكار جمع‌آوري شد. در پايان، داده‌ها از طريق آزمون t و تحليل واريانس با استفاده از نرم‌افزار آماري SPSS تجزيه و تحليل گرديد. يافته‌ها: از كل پرسش‌نامه‌هاي توزيع شده(۷۴۸ مورد) تعداد ۵۳۱ پرسش‌نامه به طور كامل توسط پرتوكاران پر شد. از پرتوكاران درمطالعه‌ي حاضر  ۴۶/۹% مرد و ۵۳/۱% زن حضور داشتند كه ميانگين امتياز مربوط به آگاهي، نگرش و عملكرد پرتوكاران از ۱۰۰ نمره در زمينه‌ي حفاظت پرتويي به ترتيب ۵۹/۹، ۴/۶۹،  ۴۳/۵۴ به دست آمد. بين ميزان آگاهي افرادي كه دوره بازآموزي را گذرانده بودند ۲۴/۳% و افرادي كه اين دوره را نگذرانده بودند، تفاوت معني‌داري از لحاظ آماري وجود نداشت(۰/۰۵ P). دانش پرتوكاران در خصوص اطلاعات تخصصي، همچون اصل (As Low As Reasonably Available (ALARA (۶۸/۵%)، فيلم بج (۶۵/۵%)و اثر پاشنه آند(۶۱%)، در كنار رابطه فاصله منبع و شدت تابش (۷۱%) از ميزان متوسطي برخوردار بود.نتيجه‌گيري: عملكرد ضعيف پرتوكاران در اين مطالعه تنها به ضعف عملكردي منتهي نشده و گاه با نهادينه شدن اصول اشتباه نيز همراه است. اين ضعف‌ها و نقص‌ها بي‌ترديد نتيجه‌ي نقص نظارتي و الگوبرداري‌هاي اشتباه در دوره زماني طولاني مي‌باشد كه اگر به آن توجه نشود، بي‌شك در آينده و با افزايش روز‌افزون روش‌هاي راديولوژي تشخيصي، آثار مخرب جبران‌ناپذيري را به همراه خواهد داشت.