ارزيابي روش‌هاي بومي مورد استفاده جهت افزايش تنوع زيستي: مطالعه موردي در بوم‌نظام‌هاي زراعي غرب استان خراسان رضوي

يكي از بزرگ‌ترين مشكلات بوم‌نظام‌هاي رايج كشاورزي از بين رفتن تنوع زيستي مي‌باشد. در همين راستا، نتايج تحقيقات نشان مي‌دهد كه كاربرد دانش بومي در اين بوم‌نظام‌ها، موجب حفاظت و مديريت تنوع زيستي مي‌شود. در همين راستا، جهت بررسي روش‌هاي سنتي مورد استفاده براي افزايش تنوع زيستي كشاورزي در بوم‌نظام‌هاي زراعي، پژوهشي بر پايه روش ارزيابي مشاركت روستايي اجرا شد. اطلاعات مورد نياز از پرسش‌نامه‌هاي تكميل شده از طريق مصاحبه حضوري با 453 كشاورز از 18 روستا در دو شهرستان ششتمد و سبزوار واقع در غرب خراسان رضوي به‌دست آمد. نتايج نشان داد كه اگر چه بوم‌نظام‌هاي كشاورزي در اين مناطق از سيستم‌هاي معيشتي فاصله گرفته و به سمت سيستم‌هاي بازاربنيان سوق يافته است، امّا كشاورزان بومي در اين مناطق از انواع روش‌ها مانند كشت مخلوط، كاشت گياهان در حاشيه مزارع، تناوب، آيش، تعويض بذور، تلفيق دام در كنار زراعت و باغداري، براي افزايش تنوع در مزارع خود بهره مي‌برند. از نظر نوع گياهان و خانواده‌هاي گياهي مورد استفاده، بين روستاها، بخش‌ها و دو شهرستان مورد نظر تفاوت معني‌داري وجود داشت. در بين روستاهاي مورد مطالعه، روستاهايي با آب‌و‌هواي مساعدتر و منابع آبي بيشتر، قادر به ارائه سيستم‌هايي با تنوع زيستي بيشتر بودند. در تمامي روستاهاي مورد مطالعه، كشاورزان از بيشتر از يك روش، براي افزايش تنوع مزارع خود استفاده مي‌كردند. نكته قابل توجه در مورد اين سيستم‌ها، اقدام به دامپروري و باغداري در كنار زراعت بود كه اين مسئله موجب تاب‌آوري اقتصادي بيشتر كشاورزان به‌خصوص در شرايط نامناسب آب‌و‌هوايي مي‌شود.