سنخ‌شناسي انواع روش‌هاي مقايسه‌اي در پژوهش‌هاي اجتماعي با تأكيد بر تحليل‌هاي تجميعي در مقايسه‌هاي درون‌كشوري

اهداف: اين مقاله معطوف به معرفي يكي از روش‌هاي مقايسه‌اي بسيار كاربردي و مفيد در پژوهش‌هاي اجتماعي با سطح تحليل كلان است كه اصطلاحاً روش مقايسه‌اي درون‌كشوري با استفاده از تحليل تجميعي ناميده مي‌شود. بدين منظور، پس از بيان چيستي روش‌هاي مقايسه‌اي و همچنين ايضاح مزيت‌هاي آن‌ها بر پژوهش‌هاي پيمايشي، اقدام به طبقه‌بندي و سپس سنخ‌شناسي انواع روش‌هاي مقايسه‌اي در پژوهش‌هاي اجتماعي با پنج معيار محدوده مقايسه، موارد مقايسه، آماج مقايسه، زمان مقايسه و واحد مشاهده شد تا جايگاه و خصايص روش مورد اشاره، با ارجاع به معيارهاي مذكور، مكان‌يابي و رديابي شود. روش مطالعه: با توجه به اينكه مقاله حاضر به معرفي يكي از روش‌هاي تحقيق در علوم اجتماعي مي‌پردازد؛ از نظر روشي، يك كار روش‌شناسانه محسوب مي‌شود. يافته‌ها: اين مطالعه نشان داد كه روش مقايسه‌اي ‌درون‌كشوري با تحليل تجميعي اولاً معطوف به مقايسه موارد زياد مي‌باشد و لذا متغيرمحور است تا موردمحور؛ ثانياً واحد تحليل آن، واحد‌هاي جغرافيايي ـ سياسي در درون يك واحد ملّي است؛ ثالثاً داراي واحد مشاهده فردي مي‌باشد و رابعاً از نظر زماني لااقتضا است؛ يعني هم مي‌تواند براي مقايسه‌هاي مقطعي به‌كار آيد و هم براي مقايسه‌هاي طولي. اين روش در مقام مشاهده و گردآوري داده‌ها،  هم مي‌تواند معطوف به خصايل فردي (ويژگي‌هاي ذهني) و هم خصايص فردي (ويژگي‌هاي عيني) كنش‌گران اجتماعي باشد. لذا خود به دو نوع مقايسه‌هاي پيمايشي و غيرپيمايشي قابل تقسيم است. وجه مشترك هر دو نوع از اين روش مقايسه‌‌اي، بهره‌گيري آن‌ها از تحليل‌هاي تجميعي مي‌باشد. نتيجه‌گيري: مطالعه حاضر به معرفي مزاياي مقايسه‌هاي درون‌كشوري نسبت به مقايسه‌هاي بين‌كشوري و نيز تحليل تجميعي نسبت به تحقيقات پيمايشي منتج شد. در پايان و در مقام جمع‌بندي، عطف به شرايط واقعي و موجود فراروي پژوهش‌گران اجتماعي در ايران، محاسن و مزاياي استفاده از روش‌ مقايسه‌اي درون‌كشوري با استفاده از تحليل‌هاي تجميعي مورد اشاره و تأكيد قرار گرفته است.