تحليل «اضافه» و «نسبت» و جايگاه آن‌ها در حكمت سينوي

اگرچه درحكمت سينوي فقط براي اضافه وجودي غيرمستقل در نظر گرفته ميشود، اما نسبتها نيز خصوصيت‌هايي مشابه با اضافه دارند. از نظر ابنسينا نسبت به معناي اعمّش هر گونه ربط بين دو طرف است. اين نسبت در خارج، سبب تحقّق اعراض نسبي مي‌شود؛ و اما در ذهن، نسبت، به علاقهاي اطلاق ميشود كه مقولات نسبي لازم دارند. وقتي اين نسبت (علاقه) از جهت خود نسبت ملاحظه گردد، به ناچار هر دو طرف، از جهت همين نسبت، نه از جهت ذاتشان، مورد نظر است و در اين صورت چيزي جز اضافه نيست، ولي وقتي اين علاقه فقط از يك طرف منظور شود، شامل شش مقولهي نسبي است و »نسبت « در يك معناي ديگر مختص به آنها مي‌شود. از اين معاني نسبت به دست ميآيد كه در فلسفه ابنسينا نسبت همان وجود غيرمستقلي است كه براي اضافه اثبات ميشود. مقولاتي كه متوقف بر چنين نسبتياند، علاقهاي را لازم دارند كه به حسب اين علاقه، تعقّلشان نيز در مقايسه با غير به دست ميآيد. از چنين وجودي، مفاهيمي اضافي مانند خود نسبت و ربط انتزاع ميشوند كه از افراد اضافه به شمار ميآيند و ميتوان آنها را اضافه وجودي در مقابل اضافات ماهوي ناميد.