نظريه تلبيس (التباس)در منظومه فكري شنكره چاريه و روزبهان بقلي شيرازي

در منظومه فكري شنكره چاريه، نظريه تلبيس يكي از مهم ترين نظريه هايي است كه تحليل و بررسي تطبيقي آن ميزان همانندي انديشه هاي خداشناسي و جهانشناسي اين دو حكيم را در دو سنت فكري متفاوت نشان مي دهد. در منظومه فكري شنكره چاريه تلبيس همان مايا است كه عبارت است از قدرت خلاقه برهمن كه نسبت ميان عالم شهود و وجود مطلق را تصوير مي كند. در منظومه فكري شنكره چاريه، برهمن از طريق قدرت تلبيس است كه به آفرينش جهان و كثرات موجود در آن مي پردازد. در منظومه فكري روزبهان بقلي نظريه تلبيس يكي از بنيادي ترين اجزاي فهم طريقت صوفيانه و سنت فكري او است كه براي تبيين رابطه ميان عالم شهود و علت غايي جهان كاربرد دارد. در انديشه روزبهان خداوند در مقام تلبيس از طريق صفاتش در قالب آيات در عالم محسوس تجلي مي كند. در منظومه فكري روزبهان عالم محسوس محل تجلي حضرت حق تعالي است. هر دو حكيم براي تبيين نسبت ميان عالم شهود و وجود مطلق از نظريه تلبيس سود جسته اند و بر اين باورند كه ويژگي متمايز تلبيس ابهام و پوشانندگي و توهم و فريب كيهاني است. براين اساس خداوند از طريق تلبيس است كه خود را در جهان شهودات ظاهر مي سازد. از جمله اختلاف هاي اين دو حكيم اين است كه انگيزه خداوند در هنگام تجلي و ظهور متفاوت است. برهمن از سر بازي و تفريح دست به آفرينش عالم مي زند اما خداي روزبهان از سر عشق به آفرينش عالم مي پردازد. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه در منظومه فكري هر دو حكيم نظريه تلبيس نقش بنيادين در تبيين امر آفرينش و فهم حقائق جهانشناسي دارد.