سناريوهاي آينده روابط جمهوري اسلامي ايران و جريان صدر عراق

مسأله پژوهش شناخت علل فراز و فرود روابط بين جمهوري اسلامي ايران و جريان متنفذ شيعي صدر عراق است. هدف اين پژوهش نيز تحليل لايه‌هاي علي فراز و فرود در روابط از سال 2003 تا 2022 م و بررسي سناريوهاي آينده روابط بين طرفين است. ضمناً از اهداف فرعي اين مقاله، رفع خلأ پژوهشي در اين زمينه است. روشي كه پژوهش اين مقاله بر اساس آن شكل‌گرفته، روش «تحليل لايه‌اي علّت‌ها» يا روش «علّي لايه‌اي» سهيل عنايت‌الله است؛ و جمع آوري اطلاعات به صورت كتابخانه‌اي و اسنادي و مصاحبه با كارشناسان و تحليل گران زُبده حوزه عراق شكل گرفته است. بر مبناي يافته هاي پژوهش، چالش ها و اختلافات اصلي جريان صدر و ايران عبارت‌اند از: پيشينه تاريخي منازعه عرب- عجم در عراق، گرايش‌هاي پا ن عربيستي جريان صدر، حمايت‌هاي ايران از رقباي مقتدي صدر در عرصه سياسي عراق، انشقاق فرماندهان «جيش المهدي» از جريان صدر و اتحاد با ايران، تأثير مخرب برخي كشورهاي عرب منطقه و ... است. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، تشديد و تأكيد جريان صدر بر گفتمان پان عربيستي و ملي گرايي عربي، تأكيد بر مرجعيت شيعي- عربي در مقابل مرجعيت فارسي در عراق و همچنين ادامه حمايت‌هاي علني جمهوري اسلامي ايران از رقباي سياسي اين جريان در ميدان پيچيده سياسي عراق احتمال كاهش روابط بين ايران و جريان صدر را در پي خواهد داشت. در مقابل با تمركز جريان صدر و ايران بر مسائل همگرا كننده؛ مانند تاريخ مشترك، سرنوشت مشترك، اشتراكات ديني و مذهبي فراوان و نيز ميانجي گري جمهوري اسلامي ايران براي برطرف كردن اختلافات مابين احزاب و گروه‌هاي شيعي عراق و جريان صدر قطعاً در بهبود و تقويت روابط مؤثر خواهد بود.