شناسايي و تحليل عوامل پيش‌برنده و بازدارنده كشت كلزا در مناطق روستايي شرق استان مازندران

امروزه يكي از سياست‌هاي اصلي دولت با توجه به واردات بالاي روغن‌هاي خوراكي و دانه‌هاي روغني به كشور، افزايش و توسعه كشت دانه‌هاي روغني از جمله كلزا است. سازمان جهاد كشاورزي استان مازندران نيز توسعه و افزايش كشت كلزا را به عنوان يكي از اهداف و اولويت‌هاي خود قرار داده است. ازاين‌رو هدف اصلي مطالعه حاضر شناسايي و تحليل عوامل پيش‌برنده و بازدارنده توسعه كشت كلزا در مناطق روستايي شرق استان مازندران است. روش مطالعه تركيبي و از نوع مطالعات توصيفي-اكتشافي است. از روش كيفي (تحليل محتوا) براي كشف عوامل پيش‌برنده و بازدارنده (تدوين ابزار تحقيق) و از روش كمي (تحليل عاملي اكتشافي) براي خلاصه و دسته‌بندي عوامل مذكور استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه بخش كيفي، كارشناسان، محققان و كشاورزان پيشرو استان مازندران بودند كه با استفاده از روش نمونه‌گيري هدفمند 14 نفر گزينش و داده‌ها با استفاده از مصاحبه عميق و نيمه ساختارمند تا نقطه اشباع نظري جمع‌آوري شد. جامعه آماري در بخش كمي، 3637 نفر از كلزاكاران فعال شرق استان مازندران بودند كه 231 نفر از آن‌ها با استفاده از فرمول دانيل و بر اساس روش نمونه‌گيري تصادفي ساده با انتساب متناسب چندمرحله‌اي انتخاب شدند. براي گردآوري داده‌ها از پرسش نامه حاصل از مرحله كيفي استفاده شد كه روايي آن توسط متخصصان تأييد شد و براي پايايي آن ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه شد كه مقدار آن مناسب بود. يافته‌هاي پژوهش نشان داد در مجموع حدود 53/47 درصد واريانس عوامل پيش‌برنده توسعه كشت كلزا را چهار مورد شامل عوامل ترويجي- آموزشي، عوامل مزيتي- فني، عوامل نهاده‌اي- حمايتي و عوامل تسهيل‌كننده كشت و 55/4 درصد واريانس عوامل بازدارنده توسعه كشت كلزا را نيز چهار مورد شامل ويژگي‌هاي فيزيولوژيكي گياه و عوامل اقليمي، مشكلات اقتصادي و بازاريابي، مديريت نامناسب مزرعه و ضعف منابع و زيرساخت‌ها و عوامل آموزشي- ترويجي تبيين كردند. با توجه به نتايج، ارائه فعاليت‌هاي آموزشي - ترويجي مناسب، مديريت مناسب مزرعه و واحد توليدي براي كشت كلزا و اجراي سياست‌هاي حمايتي از جمله كمك‌هاي مالي براي توسعه كشت كلزا در استان مازندران پيشنهاد مي‌شود.