اعتبار سنجي جمله «مثلي لا يبايع لمثله»؛ بررسي منبع شناختي

گفتار و جملات شخصيت‌هاي تاريخي گاه مي‌تواند به مثابه بروز باورها و عقايد واقعي و دروني آنان تعبير شود، در همين راستا براي فهم برخي از حقايق تاريخي مي‌توان از مسير كشف مفهوم و تفسير اين جملات گذر كرد. در اين ميان مداقه پيرامون جملاتي كه به معصومين(ع) منتسب مي‌گردد، به جهات مختلف ديگر اعم از علم و عصمت، ضرورتي دوچندان مي‌يابد. اين جستار با روش توصيفي-تحليلي و با رهيافت‌هاي تاريخي، حديثي و كلامي، بررسي جمله «مثلي لا يبايع لمثله» كه به باور طيفي از علما در واقعه بيعت‌گيري از امام حسين(ع) در نزد حاكم مدينه و در مواجهه با تهديدات مروان بن حكم بر زبان امام(ع) جاري شده و پيامدها و آموزه‌اي كه از دل آن جمله بدست مي‌آيد، را بر عهده دارد. بر اساس يافته‌ها و با توجه به گمانه‌هاي متفاوت در اين زمينه، مي‌توان به صحت صدور اين جمله كليدي با ديده ترديد نگريست بدون آنكه ملتزم به بيعت امامان(ع) با خلفا باشيم؛ زيرا پذيرفتن جمله، مستلزم توجيهات مختلف تاريخي و كلامي خواهد بود.