عنوان مقاله :
بررسي واكنش مقاومت نسبت به بيماري زنگ زرد (Puccinia striiformis f.sp. tritici) در ارقام تجاري و لاين‌هاي اميدبخش گندم (نامزد معرفي به‌عنوان رقم تجاري)
پديد آورندگان :
عمراني ، علي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل (مغان) - بخش تحقيقات علوم زراعي و باغي , افشاري ، فرزاد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر - بخش تحقيقات غلات , شهبازي ، كمال سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل (مغان) - بخش تحقيقات علوم زراعي و باغي , كبيري ، امير سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر - بخش تحقيقات غلات
كليدواژه :
ارقام افتراقي بيماري زنگ زرد , پرآزاري , گندم , منابع مقاومت ژنتيكي , نژاد
چكيده فارسي :
زنگ زرد با عامل قارچي (Puccinia striiformis f. sp. tritici) يكي از شايع‌ترين بيماري‌هاي گندم و تهديد بسيار جدي براي توليد محصول گندم در سراسر جهان از جمله ايران مي‌باشد. مديريت تلفيقي با استفاده از روش‌هاي كنترلي به‌زراعي، شيميايي و مقاومت‌هاي ژنتيكي (تهيه ارقام مقاوم) كارآمدترين روش كنترل اين بيماري محسوب مي‌شود. شناسايي منابع مقاومت در سطوح مختلف ژنتيكي ژرم‌پلاسم گندم در برنامه‌هاي به‌نژادي گندم در سطح ملي براي ايجاد مقاومت‌هاي ژنتيكي موثر و توارث پذير نسبت به اين بيماري، از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. به‌منظور شناسايي منابع مقاومت موثر و پايدار نسبت به نژادهاي بيمارگر زنگ زرد، واكنش مقاومت 41 رقم تجاري و 45 لاين اميدبخش گندم (از چهار اقليم كشور) به‌همراه رقم حساس بولاني (به‌عنوان شاهد) در مراحل گياهچه‌اي با دو نژاد زنگ زرد از كلكسيون واحد پاتولوژي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه و نهال و بذر كرج با پرآزاري بالا و پايين (به‌ترتيب 174E191A+, Yr27و 6E134A+, Yr27) و گياه بالغ (ايستگاه تحقيقاتي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل (مغان)) بررسي شدند. ژن‌هاي مقاومت Yr1، Yr5، Yr10، Yr15، Yr24، YrSU و YrSP از جمله ژن‌هاي مقاومت موثر در برابر نژادهاي زنگ زرد بودند. براساس نتايج حدود 56 درصد ارقام تجاري گندم داراي واكنش مقاومت قابل قبول و حدود 44 درصد ارقام فاقد واكنش مقاومت موثر بودند (داراي واكنش نيمه حساسيت تا حساسيت). همچنين حدود 87 درصد لاين‌هاي اميدبخش گندم داراي واكنش مقاومت قابل قبول و حدود 13 درصد لاين‌ها فاقد واكنش مقاومت موثر بودند. اختلاف در نتايج ساليانه مي‌تواند به‌دليل وجود اختلاف و تغيير در فراواني و پرآزاري جمعيت عوامل بيماري‌زاي غالب در منطقه و نيز شرايط محيطي تاثيرگذار در طي دو سال باشد. نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه مقاومت‌هاي ژنتيكي توارث پذير قابل قبولي هم در بيشتر ارقام تجاري كه هم‌اكنون در سطح وسيع كشت و كار مي‌شوند و هم در لاين‌هاي كانديد براي معرفي به‌عنوان رقم تجاري جديد گندم، وجود دارند. از ارقام و لاين هاي مقاوم شناسايي شده در اين تحقيق مي‌توان در برنامه‌هاي به‌نژادي تهيه ارقام گندم مقاوم به زنگ زرد، به‌عنوان منابع مقاومت استفاده نمود.
