استفاده از مدل CORINE در ارزيابي كيفي خطر فرسايش خاك آبخيز قرناوه استان گلستان

مقدمه و هدف فرسايش خاك يكي از تهديدها و مخاطره‌هاي زيست‌ محيطي مناطق نيمه‌ خشك و خشك است و سالانه موجب كاهش كيفيت و يا از بين‌رفتن حجم زيادي از خاك هاي حاصل ‌خيز در سراسر دنيا مي شود و بر مسائل زيست‌ محيطي، كشاورزي و امنيت غذايي تأثير گذار است. رشد و توسعه فعاليت هاي انساني همراه با تغيير كاربري زمين‌ها و نابودي منابع از جمله عامل‌هاي مؤثر بر شدت فرسايش است. در سال هاي اخير فرسايش خاك در ايران به‌دليل نابودي منابع‌ طبيعي تشديد شده است و تغيير كاربري زمين‌ها نقش به ‌سزايي در اين روند داشته است؛ بنابراين شناسايي مناطق مستعد فرسايش و توليد رسوب در آبخيزهاي داخلي ايران كه هر ساله منجر به ازدست‌رفتن هزاران تن خاك حاصل‌خيز مي شود، ضرورتي است كه نياز به ارزيابي دقيق و تعيين فعاليت‌هاي مهاري قابل‌انطباق با شرايط آنان را دارد. از‌اين‌رو، هدف اين پژوهش توصيف توزيع مكاني خطر فرسايش خاك در آبخيز قرناوه استان گلستان با استفاده از مدل CORINE همگام با سامانه اطلاعات جغرافيايي و سنجش‌ازدور بود. نتايج ارزيابي به‌دست آمده از اين پژوهش مي‌تواند در اولويت بندي مناطق بحراني براي تصميم‌هاي مديريتي و انجام اقدام‌هاي مناسب در پيشگيري از فرسايش خاك استفاده شود.مواد و روش‌هامدل CORINE ، براي برآورد و ارزيابي خطر فرسايش خاك استفاده مي‌شود. اين مدل، براي محاسبه فرسايش واقعي خاك به عامل‌هاي فرسايش پذيري، فرسايندگي، شيب و پوشش‌گياهي يا كاربري زمين نيازمند است. به اين منظور بر اساس شاخص فورنيه و شاخص خشكي، فرسايندگي منطقه پژوهشي محاسبه شد. همچنين، فرسايش پذيري خاك نيز براساس بافت، اندازه سنگ‌ريزه و ژرفا برآورد شد. سپس، نقشه هاي فرسايندگي و فرسايش پذيري با نقشه ظرفيت فرسايش به‌دست آمده از شيب منطقه و تراكم پوشش‌گياهي تلفيق شد. سرانجام نقشه خطر فرسايش واقعي خاك در منطقه پژوهشي به‌دست آمد.نتايج و بحث نتايج نشان داد كه وضعيت واقعي فرسايش در 3/82 و 96/17% از مساحت كل آبخيز قرناوه به‌ترتيب كم‌خطر و با خطر متوسط بود و مناطق كم‌خطر فرسايش بيشتر در شرق آبخيز بودند. نتايج اين پژوهش بر اساس عامل هاي مدل كورين بيانگر ظرفيت متوسط فرسايش و هدررفت خاك در آبخيز قرناوه بود.نتيجه‌گيري و پيشنهادهابا توجه به اهميت فرسايش و همچنين موقعيت آبخيز در تأمين آب سدهاي پايين‌دست پيشنهاد مي شود، الگوهاي ارزيابي، برنامه‌ريزي، تصميم‌گيري مديريتي، ترويج، آموزش و اجراي طرح‌هاي سودمند در ارتباط با كاهش اندازه جا به‌ جايي و هدر رفت خاك در سطح آبخيز مزبور با جديت پيگيري شود تا گام كوچكي در راستاي كاهش اندازه فرسايش و هدررفت خاك باشد.