مدل‌ سازي تغييرات مكاني - زماني تبخير با استفاده از داده‌هاي تشتك تبخير كلاس A (پيشنهاد رويكردي نوين به منظور استفاده در مدل ‌هاي پويايي و توزيعي بارش - رواناب)

مقدمه و هدف تبخير يكي از سنجه‌ هاي مهم آب‌شناسي است كه در چرخه آب نقش مهمي دارد. اين سنجه‌ افزون بر توزيع مكاني گوناگون، با داشتن توزيع بلندي سبب پيچيدگي مدل‌ سازي‌هاي تبخير شده است. هدف از اين پژوهش، پيشنهاد يك رويكرد جديد براي مدل‌سازي تغييرات مكاني–زماني تبخير است تا بر اساس ويژگي پويايي و توزيعي آن بتوان در مدل‌هاي بارش–رواناب، استفاده شود.مواد و روش‌ها در اين پژوهش از داده‌هاي ماهانه تبخير (1400-1381) ايستگاه پايش تبخير مارون كه در آبخيز پسكوهك، در 27 كيلومتري غرب شيراز است، استفاده شد. همچنين از داده‌هاي سه ايستگاه پيرامون حوزه آبخيز پسكوهك، شامل ايستگاه‌هاي شيراز، قلات و دشت ارژن، استفاده شد. در ابتدا با استفاده از مدل وايازي و تعيين ارتباط ميان تبخير و بلندي از سطح دريا، نقشه‌هاي رستري تبخير ماهانه منطقه مطالعه‌شده رسم شد. سپس، با استفاده از رويكرد پيشنهادي (استفاده از روش نسبت معادله‌ها)، مدل اوليه تغييرات مكاني– زماني تبخير تهيه شد. با توجه به ويژگي پويايي و تأثيرپذيري سنجه تبخير، تأثير عامل‌هاي مختلف بر شدت تبخير، شبيه‌سازي و نقشه‌هاي رستري اوليه اصلاح شد. براي اين منظور از ضريب‌هاي تصحيح كه به‌شكل نقشه‌هاي رستري يا ضريب‌هاي عددي به‌دست آمده بود، استفاده شد. اين ضريب‌ها شامل ضريب اصلاح شدت تبخير ناشي از نسبت ژرفاي آب در سطح هدف به ژرفاي آب در تشتك تبخير، تأثير روزهاي گوناگون سال در ضريب تبديل تشتك و ضريب تصحيح تغييرات بلندي از سطح زمين بود. تمام مراحل كار، با كدنويسي در محيط SNAP و MATLAB انجام شد. سرانجام نتيجه‌ نهايي در محيط ArcGIS به‌دست آمد.نتايج و بحث نتايج اين پژوهش نشان داد كه با استفاده از مدل وايازي خطي و سنجه بلندي از سطح دريا، مي‌توان با دقت زياد (0.81 = R^2 در دي ماه تا 0.99R^2= در آبان و فروردين ماه)، توزيع مكاني تبخير را به‌شكل يك شبكه منظم پيكسلي (100 متر مربعي) به‌دست آورد. همچنين، مدل نهايي توزيع مكاني–زماني تبخير نشان داد كه در برخي نقاط مطالعه ‌شده (پيكسل‌ها)، ميان نتايج مدل اوليه و مدل نهايي تبخير تفاوت قابل ‌توجهي وجود داشت. اين موضوع لزوم استفاده از ضريب‌هاي اصلاحي را بيشتر آشكار كرد.نتيجه‌گيري و پيشنهادهادر اين پژوهش با استفاده از رويكرد پيشنهاد شده مي‌توان در منطقه مزبور، توزيع مكاني- زماني تبخير را در گام‌هاي زماني متناظر با گروه زماني داده‌هاي موجود در ايستگاه‌هاي پايش تبخير، مدل كرد. پيشنهاد مي‌شود در شرايط گوناگون اقليمي و پستي‌بلندي از اين مدل استفاده شود و نتايج آن بررسي شود.