نشانه‌شناسي مهرهاي عصر مفرغ جنوب‌شرق ايران و مطالعۀ تطبيقي با حوزۀ فرهنگي آسياي‌مركزي

هزارۀ سوم پيش‌ازميلاد زماني است كه روابط گستردۀ فرهنگي و اقتصادي و تجاري ميان تمدن ايران و درۀ سند، بين‌النهرين، خليج‌فارس، درياي عمان و آسياي‌مركزي برقرار بوده است. هدف مقالۀ حاضر، بررسي نشانه‌شناسي فرهنگي و ارتباطات ميان محوطه‌هاي عصر مفرغ جنوب‌شرق ايران، با تأكيد بر شهرسوخته، شهداد و تپه‌يحيي است. در اين روند، نشانه‌هاي مهرها و اثرمهرهاي محوطه‌هاي ذكر‌شده در جنوب‌شرق ايران شامل: شهداد و شهرسوخته براساس مطالعات تطبيقي با محوطه‌هاي اصلي در آسياي‌مركزي شامل: بلخ، مرو، مونديگاك، آلتين‌تپه، گنورتپه، داشلي‌تپه، تغلق، و منطقۀ اوردوس مورد مطالعه و بررسي قرار خواهند گرفت؛ از ‌اين‌رو، در چارچوب نشانه‌هاي موردمطالعه برروي مهرها و اثرمهرها، پيشنهادي مبني‌بر وجود ارتباطات فرهنگي موجود ميان اين مناطق در دورۀ زماني موردپژوهش (عصر مفرغ) ارائه مي‌گردد.برهمين اساس، پرسش‌هاي پژوهش چنين مطرح شده است؛ بين علائم سفال‌ها و مهرها چه مشابهت هايي ديده مي‌شود؟ تشابهات فرهنگي بين آثار مناطق جنوب‌شرقي ايران با نواحي آسياي مركزي به چه ميزان و چگونه بوده است؟ آيا مشابهت‌هاي مشهود و مكشوف به‌هم مرتبط و هدف مشتركي را دنبال مي‌كرده است؟ برهم‌كنش‌هاي فرهنگي مي‌تواند در نتيجۀ عواملي ايجاد شود كه نيازمند بررسي شواهد مادي برجاي‌مانده از جوامع آن دوره است. با توجه به فاصله‌هاي موجود ميان محوطه‌هاي باستاني هزارۀ سوم پيش‌ازميلاد مي‌توان اين نشانه‌ها را نتيجۀ يك تفكر خاص و هدايت‌شده دانست كه در محوطه‌هاي نيمۀ شرقي فلات ايران ظاهر شده‌اند؛ به‌عبارت ديگر، فاصله‌هاي جغرافيايي و جا‌به‌جايي انديشه‌ها از جايي به‌جاي ديگر با توجه به‌وجود ارتباطات وسيع بازرگاني و تجاري ميان اين محوطه‌ها قابل‌قبول است. اين امر نشان مي‌دهد كه هم‌بستگي آسياي‌مركزي با مناطق شرقي و هم‌چنين جنوب‌شرق ايران و بخشي از فرهنگ هند‌و‌اروپايي در عصرمفرغ، مي‌توانسته نشأت‌گرفته از اعتقادات و باورها و انديشه‌هاي مشترك و يكسان باشد.