كنكاشي در اصول خوشنويسي حاكم بر آثار چليپا و كتيبه‌نگاري محمدصالح اصفهاني، براساس سه نظام كرسي، تركيب و وزن بصري

محمدصالح اصفهاني، يكي از خوشنويسان و كتيبه‌‌‌نويسان مطرح دورۀ صفوي، حكومت شاه‌سليمان و شاه‌سلطان‌حسين بوده است. براساس يافته‌ها، تعداد قابل‌توجهي از كتيبه‌هاي نستعليق موجود در بناهاي شهر اصفهان متعلق به وي است. افزون‌بر اين، از محمدصالح، قطعات چليپا نيز موجود است. بر اين‌اساس، در مطالعات حوزۀ خوشنويسي و دست‌يابي به شيوه‌هاي تحليل در آن، بررسي آثار وي حائز اهميت است. هدف از اين پژوهش، بررسي تفاوت‌هاي موجود ميان قطعات چليپا و كتيبه‌نگاري‌هاي محمدصالح اصفهاني در سه نظام كرسي، تركيب و وزن بصري است. پرسش اين است كه، تفاوت‌هاي ميان قطعات چليپا و كتيبه‌نگاري‌هاي محمدصالح اصفهاني بنابر اصول حاكم‌بر خوشنويسي در سه نظام كرسي، تركيب و وزن بصري چيست‌؟ و دلايل آن‌ها كدام‌اند؟ فرضيۀ اين پژوهش بيانگر اين است كه ميان قطعات چليپا و كتيبه‌نگاري محمدصالح تفاوت‌هايي وجود دارد كه با توجه به اصول حاكم در سه نظام خوشنويسي ذكرشده، قابل شناخت و بررسي است. اين نوشتار به‌روش توصيفي-تحليلي و با مطالعۀ نمونه‌ آثار محمدصالح اصفهاني، ازجمله كتيبه‌هاي موجود در سه بناي شهر اصفهان (مدرسۀ چهارباغ، امامزاده اسماعيل و سنگ قبر آرامگاه صائب‌تبريزي) و چند قطعه دست‌نويس (موجود در منابع موزه‌اي و كتابخانه‌اي) و استفاده از منابع كتابخانه‌اي تدوين شده است. نتايج پژوهش بيان مي‌كند كه تفاوت‌هايي در به‌كار بستن اصول خوشنويسي در سه نظام كرسي، تركيب و وزن بصري در قطعات چليپا و كتيبه‌ها وجود دارد كه دلايل مختلفي ازجمله: محتواي متن، محدوديت‌هاي اجرا، دانگ قلم، سطح متناسب براي اجراي قطعه يا كتيبه و... بر آن تأثيرگذار است و محمدصالح اصفهاني با آگاهي و براساس دلايل مطرح‌شده، روش و اصول متفاوتي براي خوشنويسي آثار چليپا و كتيبه‌نگاري آثار خود اتخاذ كرده است.