گونه‬ شناسي معماري و الگوي پراكنش كبوترخانه هاي حوضۀ آبريز رودخانۀ زاينده رود، در شهرستان‬ فلاورجان و مباركه

كبوترخانه گونه ‬اي شناخته شده در معماري ايران به ‬شمار مي‬رود كه محل گردهم آوردن و نگهداري كبوتران، براي تأمين كود كشت‬زارها بوده و در ارتباط مستقيم با مردم و معيشت كشاورزي ساخته و پرداخته مي‬شد. در طول تاريخ، فرهنگ بهره ‬برداري از اين گونۀ معماري در فلات مركزي ايران، بويژه استان اصفهان متداول بود و امروز جزئي از منظر ميراث كشاورزي پيرامون شهرها و روستاها را تشكيل مي ‬دهد. در حاشيه و حوزۀ آبريز زاينده ‬رود، شمار قابل توجه كبوترخانه در پهنه ‬هاي كشاورزي شهرستان‬هاي فلاورجان و مباركه، واقع در جنوب استان اصفهان برپاست. مكان‬گزيني بيشتر اين گونه‬ بناها در محدودۀ كشت‬زارهاست، اما امروزه به ‬سبب دگرگوني در شيوه ‬هاي كشاورزي متروك افتاده ‬اند، از اين‬رو خطرات روزافزوني آن‬ها را تهديد مي‬كند. بر اساس بناهايي كه برجا مانده، پاسخ به پرسش از نحوۀ پراكندگي و الگوي معماري كبوترخانه ‬ها در مناطق مورد پژوهش پي‬گيري مي‬ شود. با اين هدف كه ارتباط محيط و اجتماع مناطق كشاورزي بر كبوترخانه سنجش شود. روش پژوهش «تاريخي ـ توصيفي» است. بخش عمدۀ داده‬ هاي پژوهش از راه ميداني و با مشاهده و مستندنگاري هر يك از بناها حاصل شده و مطالعات كتابخانه‬ اي باقي داده ‬ها را تشكيل مي‬دهد. تحليل‬ هاي آماري با استفاده از نرم افزار GIS انجام شده است. شمار 33 كبوترخانه در شهرستان فلاورجان و 15 تا در مباركه شناسايي شدند. كبوترخانه‬ هاي موجود دست‬كم به 7 گونۀ معماري تقسيم مي‬شوند. كه شامل برج‬ هاي يك استوانه ‬اي و چند استوانه ‬اي است. الگوي غالب كبوترخانه ‬هاي فلاورجان از گونۀ يك استوانه ‬اي و در مباركه استوانه ‬اي گونه يك و مجموعه چند استوانه‬ اي و چهار استوانه ‬اي است كه هرچه از فلاورجان به سمت مباركه حركت مي‬كنيم پلان برج‬ ها متاثر از مباركه و به صورت به مجموعه چند استوانه ‬اي و چهار استوانه ‬اي تغيير پيدا مي‬كند.