معرفت‌شناسي گواهي سهروردي؛ رويكردي تحليلي و تاريخي

با اينكه ما بسياري از آگاهي‌ها و معرفت‌هاي خود را از گواهي گرفته‌ايم، آن هيچ‌گاه به صورت جدّي در معرفت شناسي مطرح نبوده است مگر در چند دهه‌ي اخير. اما در جهان اسلام گواهي به‌ضرورت بيشتر محلّ توجّه بوده است، و در اين ميان سهروردي باز هم به ضرورت بيشتر به آن پرداخته است. او در سه موضع از گواهي سخن گفته است: در منطق (شامل معرفت‌شناسي گذشتگان)، در اصول فقه، و در الهيات. در اين جستار، با دو رويكرد تحليلي و تاريخي مساهمت سهروردي در اين بحث را نشان خواهيم داد. در منطق، او بر شانه‌ي فارابي و ابن‌سينا ايستاده است، اما تفاوت‌هاي جدّي با آنها دارد و توگويي مي‌خواهد يقين را در متواترات برآمده از تراكم ظنون بداند. در اصول فقه، سراسر از غزالي متأثّر است و اين تأثير به منطق او نيز راه يافته است. در الهيات، اما، نوآورانه و براي نخستين بار بحث از گواهي را پيش مي‌كشد تا ارزش معرفت‌شناختي تجربه‌ي ديني براي غيرتجربه‌گر را اثبات كند.