تحليلِ انتقاديِ براهينِ هفت‌گانه‌‎ي ابن‌سينا در ردّ اين‌همانيِ نفس و مِزاج

مسئله‌ي اساسيِ اين پژوهش، بررسي و تحليلِ انتقاديِ براهينِ هفت‌گانه‌ي ابن‌سينا در ردّ اين‌همانيِ «نفس» و «مِزاج» و هدف از آن، نشان دادنِ ناتوانيِ اين براهين در ردّ اينهماني مزاج و نفسِ گياهي و همچنين ناتماميّتِ چهار برهان از اين براهين است. ابن‌سينا در آثارِ خود، هفت برهان در اثباتِ ناايهنمانيِ مزاج و نفس اقامه كرده‌است. بر اساسِ اين براهين مزاج به ترتيب با 1) جامع و حافظِ آن؛ 2) علّتِ فاعلي و غاييِ آن؛ 3) مبدأ حركاتِ جانداران در جهاتِ متفاوت؛ 4) مقوّمِ جوهريِ انواعِ جاندارن؛ 5) مُدرِك ادراكاتِ حسّي؛ 6) مُدرِك ادراكاتِ عقلي و 7) مُدرِك خودآگاهيِ انساني، نااينهمان است و از آنجا كه نامزدي براي اين امورِ هفت‌گانه جز نفس وجود ندارد؛ مزاج نااينهمانِ با نفس به مثابه تنها مصداقِ اين امور است. بر اساسِ يافته‌هاي اين پژوهش سه برهان اوّل بر اساسِ ابتنا بر مبانيِ فيزيكيِ باطل‌شده، در اثباتِ مدّعا تامّ نيست و برهانِ چهارم نيز دچار مغالطه‌ي مصادره به مطلوب است. برهان پنجم، ششم، هفتم تامّ و قابلِ دفاع هستند؛ امّا اين براهين به دليلِ تكيه بر تغاير «مزاج» با «مبدأ ادراكات»، صرفاً تواناييِ نشان دادنِ تغاير «مزاج» و نفسِ حيواني و انساني را دارند؛ در نتيجه مجموعه‌ي براهينِ هفت‌گانه‌ي بوعلي‌، تواناييِ اثباتِ تغايرِ «مزاج» و «نفسِ گياهي» را ندارد.