جايگاه وجودشناسانه و معرفت‌شناسانۀ عقل اول نزد كندي

عقل يكي از مباحث مهم در سير تاريخ فلسفه از ارسطو و شارحان او است كه برخي شارحان ارسطو رساله‌اي دربارۀ آن نگاشته‌اند. آنچه مسئلۀ عقل را به مسئله‌اي چالش‌برانگيز نزد شارحان ارسطو تبديل كرد نگاه به چيستي خود عقل فعال يا عقل اول به‌عنوان بخشي از قوۀ نفس انسان يا مرتبه‌اي در نظام مراتب موجودات است. بررسي آن مي‌تواند چيستي و جايگاه عقل و وظايف آنرا نيز تبيين كند. پرسش اينست حقيقت «عقل اول» نزد كندي چيست و چه جايگاه وجودشناسانه و معرفت‌شناسانه‎‌اي در انديشۀ فلسفي او دارد؟ براين اساس در اين نوشتار با روش توصيفي تحليلي به اين يافته‌ها دست يافتيم كه عقل اول هميشه بالفعل است و علت براي معقولات و علت براي عقول ثاني است و مقدم بر همۀ آنهاست و عقول ثاني سه مرتبۀ ديگر عقل هستند و اين سه مرتبه از مراتب عقل، جزئي از نفس ناطقه هستند، اما دربارۀ جدايي عقل اول از نفس صراحتي در بيان كندي وجود ندارد از حيث معرفت‌شناسانه، نفسي را كه عاقل بالقوه است بالفعل مي‌كند. به اين نتيجه دست‌يافتيم نظريۀ عقل اول كندي، تلفيقي از نگاه ارسطوئي، افلاطوني و كتاب خيرالمحض است.