تأثير هندسۀ معرفتي شيعۀ امامي در منازعات مشروعيت خلافت عباسي-علوي

پس از وفات پيامبر اكرم (ص) قبايل عرب كه پيش از آن به حكومت‌هاي متمركز كمتر تمايل داشتند، به مرور زمان به نظام حكومتي متمركز روي آوردند. موضوع مشروعيت خلافت، به ويژه در ميان شيعيان اماميه به يكي از موضوعات مهم در تاريخ اسلام تبديل شد. شيعيان اماميه با تأكيد بر اصول مشروعيت قدرت در اسلام، نظام معرفتي و اپيستمولوژيكي را پايه‌گذاري كردند كه تأثيرات عميقي بر جامعۀ اسلامي گذاشت. پژوهش حاضر به بررسي اين موضوع مي‌پردازد كه چگونه اين نظام معرفتي در مناقشات مشروعيت خلافت عباسيان و علويان تأثير گذاشته‌ است. با تحليل متون تاريخي و روايي، مشخص شده است كه اين باورها نقش بنياديني در اين مناقشات ايفا كرده‌اند. اين مناقشات، ريشه در اختلافات اعتقادي و سياسي ميان دو گروه دارد. عباسيان كه خود را نسبت به علويان فاقد مشروعيت كافي مي‌ديدند، به دنبال اثبات مشروعيت خويش از طريق استدلال‌هاي شرعي و سياسي بودند. در مقابل، علويان با تكيه بر اموري همچون رابطۀ خويش با پيامبر اكرم (ص)، حق وراثت، نسب والا و امامت، خود را به عنوان وارثان واقعي خاندان پيامبر (ص) وجانشينان بر حق او مي‌دانستند. تحليل نظام معرفتي شيعۀ اماميه در اين مناقشات مي‌تواند دريچه‌اي تازه به سوي فهم عميق‌تر از اين تحولات تاريخي و تأثيرات طولاني‌مدت آن بر جهان اسلام باز كند.