ملاصدرا و امكان بازسازي نظريه سوژه

ارائه صورت‌بندي منسجم از سوژه به يكي از معضلات اصلي رشته‌هاي علوم انساني و فلسفه تبديل شده است. نظريات جاري درباره سوژه در يك دوگانه قرار گرفته‌اند؛ برخي سوژه را همچون جوهري مطلق و خودبنياد توصيف مي‌كنند و در مقابل، ديگران تصويري منفعل و حل‌شده از سوژه در يك ساختار ارائه مي‌دهند. ازاين‌رو در نوشته حاضر براي يافتن الگوي بديل به سراغ آراي ملاصدرا رفته‌ايم. تلاش كرده‌ايم با بهره‌گيري از روش توصيفي-تحليلي به بررسي و استنتاج نظريه‌اي درباره سوژه در فلسفه ملاصدرا نائل شويم. مدعي هستيم كه در نظريات ملاصدرا در خصوص «نفس»، امكاني براي بازسازي نظريه سوژه وجود دارد كه از دوگانه ساختار و سوژه مطلق، فراتر مي‌رود. در واقع، استفاده ما از ملاصدرا صرفاً براي ارائه دركي بديل از سوژه انساني است و پياده‌سازي و ترجمه چنين ساختاري در قالب چشم‌اندازهاي مدرن نظريه اجتماعي معاصر امري مجزا و در عين ‌حال مهم است. الگوي منشعب از ديدگاه‌هاي ملاصدرا، الگويي است كه از يك سو با سوژه به‌مثابه يك «صيرورت» و يك «حركت جوهري» برخورد مي‌كند و از سوي ديگر، با توجه به جايگاه وجود در قوام‌يابي سوژه به ارائه الگويي از «ميدان كنش» بر مبناي «تشكيك وجود» مي‌پردازد. بر اين ‌اساس، توصيف صدرايي از سوژه به توضيحي از منطق امر اجتماعي مي‌انجامد؛ منطقي كه خطوط كلي آن در نوشته حاضر ارائه شده است. بدين‌ترتيب بحث را از چيستي حركت آغاز مي‌كنيم؛ سپس به مسئله حقيقت انسان در عاَلم هستي و علم‌النفس صدرايي مي‌پردازيم؛ آنگاه به طرح نظريه سوژه در ارتباط با علم‌النفس صدرايي نائل مي‌شويم.