تغييرات زماني و مكاني برخي از ويژگي‌هاي خاك در مزارع زير كشت گندم در استان خوزستان

با بررسي تغييرات زماني و مكاني ويژگي‌هاي خاك مي‌توان پتانسيل و محدوديت‌هاي موجود براي توسعه كشاورزي پايدار را شناسايي نمود. اين پژوهش با هدف بررسي تغييرات زماني و مكاني برخي از ويژگي‌هاي خاك در زمين‌هاي زير كشت گندم در استان خوزستان انجام شد. داده‌ها از 15 شهرستان استان خوزستان شامل 212 و 718 نمونه خاك از لايه 0 تا 30 سانتي‌متري مزارع گندم به‌ترتيب در سال‌هاي 1390 و 1400 جمع‌آوري شدند. مقادير pH، كربنات كلسيم معادل، شوري، كربن آلي، فسفر و پتاسيم قابل دسترس خاك در نمونه‌ها اندازه‌گيري شدند. نتايج نشان داد كه ميانگين كربنات كلسيم معادل در خاك‌هاي مورد بررسي برابر %46/3 و ميانگين pH خاك‌ها برابر 7/4 بود. از سال 1390 تا 1400، زمين‌هاي زير كشت گندم داراي خاك با محدوديت شوري ( 4 dS m^-1) از 42 به 59 درصد افزايش يافته است. با وجود اين‌كه، بيش‌ترين ميانگين شوري خاك (بيش از dS m-1 12) در بخش‌هاي جنوبي استان خوزستان و به‌ترتيب در شهرستان‌هاي شادگان (dS m^-1 16/2) و هنديجان (dS m^-1 14/2) مشاهده شد اما بيش‌ترين نرخ تغييرات زماني شوري خاك در شهرستان گتوند (209 درصد افزايش) و بهبهان (191 درصد افزايش) رخ داد. با گذشت ده سال، ميانگين درصد كربن آلي خاك در مزارع گندم استان به ميزان 0/1 (از 0/76 به 0/66 درصد) كاهش يافت و مزارع داراي محدوديت كربن آلي خاك (كم‌تر از 1 درصد) از 77 درصد در سال 1390 به 90 درصد در سال 1400 رسيد. تغييرات زماني فسفر و پتاسيم قابل دسترس خاك در مزارع گندم به‌ترتيب در 80 و 67 درصد از شهرستان‌هاي مورد بررسي معني‌دار نبود. نتايج نشان داد كه علي‌رغم متفاوت بودن نرخ تغييرات زماني و مكاني ويژگي‌هاي مختلف خاك، به‌طور كلي مديريت‌هاي رايج در كشت گندم موجب افزايش محدوديت‌هاي خاك با شدت‌هاي متفاوتي شده است كه مي‌تواند پايداري توليد در كشاورزي استان را به‌شدت تحت تأثير قرار دهد.