اثربخشي نرم‌افزار بازتواني شناختي بر عملكردهاي شناختي بيماران نقص شناختي خفيف-غير فراموشكار

مقدمه و اهداف نقص شناختي خفيف يكي از نيم‌رخ‌هاي شناختي سالمندي است كه باتوجه‌به اينكه كدام‌يك از كاركردهاي شناختي را درگير مي‌كند به دو نوع اصلي نقص شناختي خفيف نوع فراموشكار و نقص شناختي خفيف نوع غيرفراموشكار دسته‌بندي مي‌شود. هدف پژوهش حاضر طراحي برنامه بازتواني شناختي مبتني بر مدل فرايند توجه و بررسي اثربخشي آن بر توجه و كاركردهاي اجرايي سالمندان مبتلا به نقص شناختي خفيف نوع غيرفراموشكار بوده است.مواد و روش‌ها طرح اين پژوهش از نوع آزمايشي با پيش‌آزمون، پس‌آزمون و پيگيري است. پس از طراحي برنامه بازتواني شناختي مبتني بر نرم‌افزار، 30 نفر از افراد باالاي 60 سال كه توسط غربالگري با آزمون مقياس ارزيابي شناختي واحد روانپزشكي عصبي و تشخيص روان‌پزشك مبتلابه نقص شناختي خفيف نوع غيرفراموشكار تشخيص داده شدند و ملاك‌هاي ورود را داشتند به تصادف در يكي از گروه‌هاي آزمايش و كنترل با ظرفيت 15 نفر جاي‌گذاري شدند. براي انجام مداخله بازتواني يك سامانه نرم‌افزاري برگرفته از آموزش فرايند توجه سولبرگ و متير طراحي شد و روايي و پايايي آن در جامعه سالمند ايراني تأييد شد. پس از انجام پيش‌آزمون، گروه آزمايش تحت مداخله 13 جلسه‌اي بازتواني با نرم‌افزار قرار گرفتند و گروه كنترل مداخله‌اي دريافت نكردند. پس از پايان جلسات و 3 ماه پس از آن مجدداً از هر دو گروه آزمون گرفته شد و نتايج با آزمون‌هاي آماري تحليل كووريانس و من ويتني يو در نرم‌افزار SPSS نسخه 26 مقايسه شدند. يافته‌ها بين ميانگين خطا در نمرات توجه انتخابي همخوان و ناهمخوان، كاركرد اجرايي، زمان و خطا در توجه متناوب در فرم A آزمون رديابي رنگ و زمان توجه متناوب در فرم B همين آزمون و همچنين نمرات زمان و خطا در توجه تقسيم شده، بين دو گروه در مرحله پس‌آزمون تفاوت معناداري وجود دارد (05/0 P)، اما بين ميانگين زمان توجه انتخابي، زمان و خطا در توجه پايدار و خطا در توجه متناوب فرم B آزمون رديابي رنگ تفاوت معناداري بين نمرات پس‌آزمون دو گروه مشاهده نشد (05/0 P) و مداخله به بهبود معناداري در اين بخش‌ها منجر نشد. همچنين نتايج تا 3 ماه بعد پايدار بودند.نتيجه‌گيري اين يافته‌ها تأييدي بر اثربخشي مداخلات بازتواني شناختي مي‌باشد. برنامه بازتواني شناختي طراحي‌شده در اين پژوهش مي‌تواند باعث بهبود معنادار در توجه و كاركردهاي اجرايي بيماران مبتلابه نقص شناختي خفيف نوع غيرفراموشكار شود و مي‌تواند به‌عنوان يك گزينه براي مداخله توسط بالينگران استفاده شود.