شاخصه‌هاي زباني و بلاغي معارف برهان‌الدين محقق ترمذي

از جمله آثاري كه در زمرۀ معارف‌نامه‌ها جاي‌ مي‌گيرد، كتاب معارف‌ برهان‌الدين حسين محقق ترمذي (638-561 ه.ق)، مريد بهاءولد و استاد مولاناست. اين مقاله بر آن است تا به ‌شيوه‌ تحليلي- توصيفي، معارف برهان‌الدين محقق ترمذي را با تكيه بر ويژگي‌هاي زباني و بلاغي آن بررسي كند و از اين طريق، به دو پرسش اصلي پاسخ دهد: 1. ساختار معارف برهان‌الدين از منظر زباني (آوايي، واژگاني، نحوي) و بلاغي چگونه است؟ 2. كدام شاخصه‌ها در اين اثر وجود دارند كه آن را در رديف معارف‌نامه‌ها جاي مي‌دهند؟ اين مقاله در چند گام، به سؤالات مطرح‌شده، پاسخ داده است. نتايج، نشان مي‌دهد كه كاربرد واژگان و اصطلاحات گونه‌ ‌گفتاري، همچنين نحو كلام و ساختار دستوري متن، متأثر از شيوه‌ مجلس‌گويي و ايراد وعظ و خطابه است. تكرار اركان جمله، استفاده از جملات هم‌پايه، استفاده از كاركردهاي مختلف وجوه فعل در كلام، درهم‌آميختگي متن با آيات و احاديث و تلميحات قرآني و روايي، كاربرد ابزارهاي بياني براي افزودن بر جذابيت كلام و تأثير بر مخاطب و... از مؤلفه‌هاي قابل ذكر معارف برهان‌الدين محقق است كه در ديگر متون نوع ادبي معارف‌نامه نيز كاربرد دارد. با توجه به پيوند و ارتباط عميق ميان زبان، بلاغت و سطح فكري و انديشگاني متن با بافت موقعيتي شكل‌گيري آن، متن مورد مطالعه، از منظر ايدئولوژي و محتوايي نيز به صورت اجمالي مورد بررسي قرار گرفته است.