حوزه علميه قم و دانش‌هاي جديدِ عرصه اخلاق در يك سده اخير

در صد سال اخير، جهان شاهد تحولات بسيار و عميقي در حوزه اخلاق و تحقيقات اخلاقي بوده كه تمام ساحت‌هاي پژوهش‌هاي اخلاقي را دربر گرفته است. ساحت‌هاي اخلاق‌شناسي، اخلاق هنجاري، فرااخلاق، اخلاق توصيفي، روان‌شناسي اخلاق، جامعه‌شناسي اخلاق و تربيت اخلاقي همگي در روند اين تحولات، تغييرات گسترده‌اي را به خود ديده‌اند. حوزه علميه قم يكي از پيشگامان در مواجهه معقول و منطقي با تحولات عرصه پژوهش‌هاي اخلاقي است. اين حوزه گرچه خود مبتكر مباحث گوناگوني در عرصه اخلاق است، با اين حال تحولات جهاني اين عرصه از علوم را ناديده نگرفته و واكنش‌هاي مناسبي نسبت به آنها داشته است. در واقع، اگر تغييرات در عرصه جهاني ايجاد شاخه جديدي در فضاي مباحثات اخلاقي بوده، حوزه علميه نگرش خود را نسبت به آن شاخه جديد بيان داشته و اگر تغييرات در عرصه تغيير ديدگاه نسبت به يك موضوعي كهن بوده، حوزه بر اساس منابع ديني و پايگاه اعتقادي خود، رويكرد مناسبش را بدون لحاظ آراء جديد و ضرورت و يا عدم ضرورت تغيير رويكرد، ارائه كرده است. اين مقاله با روش «تحليل اسنادي» و «كتابخانه‌اي» كوشيده است نحوه مواجهه حوزه علميه قم با دانش‌هاي جديد حوزه اخلاق در يك سده اخير را بررسي كند. با بررسي وقايع يك سده گذشته در عرصه پژوهش‌هاي اخلاقي، بيشترين واكنش‌هاي حوزه علميه قم را در ساحت‌هاي اخلاق‌شناسي، اخلاق هنجاري، فرااخلاق، اخلاق توصيفي و روان‌شناسي اخلاق مي‌بينيم.