خوانش هويت جمعي در رمان رهش با رويكرد روايت‌ پژوهي

پژوهشگران نظريۀ روايت بر ارزش اكتشافيِ روايت پژوهي در پيدا كردن روابط بين عناصر و مكانيزم هاي روايي با ابعاد معنايي و كاركردهاي فرهنگي آثار تأكيد مي كنند. روايت پژوهي پساكلاسيك، نظريۀ روايت را به كوششي ميان رشته اي تبديل مي كند كه اگرچه بر بنيان ها و مفاهيم روايت شناسي ساختگرا تكيه دارد، به دنبال دريافت هايي فراتر از متن است و به همين سبب با مطالعات فرهنگي، جامعه شناسي و بحث هاي هويتي پيوند مي خورد. رهش جديدترين رمان رضا اميرخاني با موضوع هويت و توسعۀ شهري است كه در مدت يك سال به چاپ شانزدهم رسيده و جوايز بسياري از آن خود كرده است. اين پژوهش با استفاده از مفاهيم روايت شناسيِ پساكلاسيك و با نگاه به نظريات جامعه شناسي در باب هويت به دنبال پاسخ اين پرسش است كه نسبت اين رمان با مقولۀ هويت جمعي چيست و بررسي شگردهاي روايي چه رهيافت تازه اي در تحليل جامعه شناختي اثر به دست مي دهد؟ روش پژوهش توصيفي - تحليلي با كمك منابع كتابخانه اي در مطالعۀ موردي يك اثر است. در نقد اين روايت دو خوانش قصدگرا و نشان ياب مقابل هم قرار مي گيرند. خوانش قصدگرا، تفسيري است كه به دنبال درك متن براساس معاني مورد نظر نويسنده‌ پنهان متن است؛ و خوانش نشان ياب رمزيابي از متن طبق نشانه هايي از حالات ذهني ناخودآگاه يا كشف ناشده‌ نويسنده يا وضعيتِ فرهنگيِ كشف ناشده است. رهش در خوانش قصدگرا، داعيۀ هويت شهري را دارد و در نگاه نخست، به نظر ميرسد هدف رمان افزايش تعلق و وفاداري به شهر و هويت آن است، اما در خوانش نشان ياب، دوگانه سازي طبقاتي رمان با ساخت انگاره‌ ديگري شهرستاني و تأكيد بر ويژگي اصالت يكي از مؤلفه هاي اصلي هويت شهري و ملي، يعني احساس تعلق به ماي جمعي و همدلي بين شهروندان را تضعيف و هويت ملي را در سايۀ هويت فردي كمرنگ ميكند. اين خوانش از تحليل عناصر رواييِ نويسنده‌ پنهان، شخصيت پردازي، مكان، راوي و كانوني سازي استخراج شده است.