منطق تبيين اجتماعي در علوم اخلاقي از منظر جان استوارت ميل

مسئلۀ اصلي در تكوين نظام دانش، منطقي است كه برمبناي آن، روابط ضروري ميان مقوله‌هاي يك نظام دانش خاص تبيين مي‌شود. جان استوارت در كتاب نظام منطق، ايده‌اي از تكوين علوم اخلاقي و اجتماعي را پي‌ريزي كرد كه لوازم روش‌شناختي ويژه‌اي به همراه داشت. وي با الهام از فيزيك نيوتني و علم اقتصاد سياسي به دنبال توضيح مسير تكوين علوم اخلاقي بود. از اين‌رو مسئلۀ اصلي او امكان علوم اخلاقي جديد بود.در اين مقاله به روش تحليلي-توصيفي به تحليل كتاب‌ها و مقالات دربارۀ نظام منطق تبيين در علوم اخلاقي از منظر جان استوارت ميل مي‌پردازيم. به اين منظور متن كتاب نظام منطق اصل قرار گرفت. براي تحليل عميق‌تر محتوا و يافتن لايه‌هاي پنهان متن، در مرتبۀ اول از ديگر آثار ميل و منظومۀ فكري وي و سپس مقالات و كتاب‌هايي كه دربارۀ نظام منطق او نگاشته شده، در كنار مباني كلان تجربه‌گرايي بهره گرفته شد.يافته‌ها نشان مي‌دهد جان استوارت ميل، قواعد عام ذهن را به‌مثابۀ اصول علوم اخلاقي و اتولوژي را به‌عنوان ميانجي در تبيين اجتماعي ملحوظ داشته است. لوازم روش‌شناختي اين مسئله نيز توضيح وجه ايستاي پديدۀ اجتماعي مبتني بر وجه پويا و تكوين نحوۀ خاصي از فهم تاريخي است.بررسي محتواي آثار جان استوارت ميل و به‌طور خاص كتاب نظام منطق نشان مي‌دهد علوم اخلاقي هرچند از قواعد عام تجربه‌گرايي بهره مي‌برد، به لحاظ محتوايي منطق ويژه‌اي دارد كه از لوازم آن، نحوۀ خاصي از تاريخ تكوين مي‌يابد