مفهوم تناسخ در مثنوي‌هاي بيدل بر اساس انگاره‌هاي هستي‌شناختي دين هندو

تناسخ زيربناي اخلاقيات و آخرت‌شناسي دين هندو را تشكيل مي‌دهد. بيدل دهلوي شاعر معروف فارسي‌زبان، بارها به مسئلۀ تناسخ در مثنوي‌هايش اشاره كرده است. در اين پژوهش به بررسي مفهوم تناسخ در مثنوي‌هاي بيدل مي‌پردازيم. در دين هندو انسان بر اساس قانون كرمه (عمل و عكس‌العمل) دوباره متولد مي‌شود تا به نتايج اعمال خود برسد. اين توالد و تناسخ كه به آن «سمساره» مي‌گويند، پيوسته ادامه دارد تا زماني كه انسان به كشف حقيقت غايي در درون و ذات خود برسد. بر اساس اوپه‌نيشدها هدف از تناسخ، شناخت آتمن يا روح حقيقي است. اين روح به علت آميختن با پرده‌هاي مادي و جسماني از حقيقت خود غافل شده. روح مادي و عنصري دچار تناسخ مي‌شود تا زماني كه بتواند با كنار زدن پرده‌هاي مادي و جسماني به شناخت حقيقت خود برسد و با آن يكي شود. بر اين اساس بهشت و جهنم انسان در همين جهان است. بهشت برخورداري از نعمت‌هاي اين جهان، و جهنم تولد مجدد و دوري انسان نسبت به آتمن يا حقيقت خود است. در مثنوي‌هاي بيدل، تناسخ هم در وجه نظري و هم در داستان‌هاي رمزي، مفهومي مستند به انگاره‎هاي هستي‌شناختي دين هندو است.