نظريه نهايي التفات برنتانو (رئيزم) و تبعات آن، با نگاهي به برخي نظريات فيلسوفان مسلمان

بنظر مي رسد كه نظريه التفات برنتانو، در كنار ساير مباحث تئوري ذهن او، لااقل از جهاتي خاص، با مباحث متعددي در فلسفه مسلمانان از جمله مباحث و مجادلات وجود ذهني، برخي قواعد اشراقي سهروردي (وحتي غزالي در مشكوه الانوار) درباب نوريت ذاتي شناسنده و اصالت و محوريت آن در امر شناخت، نظريه علم مركب يا علم به علم نزد ابن سينا و ديگران، عالَم بودن نفس انسان از نظر ملاصدرا، انشاء نفس بعنوان ماهيت حقيقي ادراك دستكم در مرتبه ادراك حسي و خيالي، آگاهي ذاتي نفس به خويش در ضمن (و بلكه به يك معنا مقدم بر) هر آگاهي ديگر، مي توانند دستمايه يافتن ظرفيتهايي درباب مطالعات تطبيقي باشند. در اين نوشته با بررسي ابعادي از نظريه التفات برنتانو در دو شكل متقدم و متأخر آن، و تبعاتي كه بطور ويژه بر نظريه التفات نهايي او، مشهور به رئيزم، لازم خواهد آمد، مروري بسيار اجمالي و اشاره وار به مباحثي مشهور نزد فيلسوفان مسلمان، از قبيل آنچه گفته شد، بمناسبت صورت خواهد پذيرفت تا راهي را براي پژوهشهاي تطبيقي تفصيلي را نشان دهد. به دليل محدوديت حجم استاندارد مقاله، در كنار شهرت نظريات مذكور و ادبيات معتنابهي كه درباره آنها، تاكنون ارائه گرديده است، از ورود تفصيلي به اين مباحث اجتناب شده است، و تنها به مناسبت شان با ابعاد ي چند از نظريه التفات برنتانو اكتفا گرديده است.