پايش خشكسالي كشاورزي در حوضۀ آبريز رودخانۀ ارس با استفاده از شاخص‌هاي ماهواره‌اي و هواشناسي

خشكسالي زيانبارترين پديدۀ طبيعي است كه در همۀ اقليم‌هاي جهان حتي در مناطق مرطوب رخ مي‌دهد. خشكسالي كشاورزي گذشته از آسيب رساندن به محصولات زراعي و تغيير پوشش گياهي، آسيب‌هاي اجتماعي و اقتصادي را هم در پي دارد. هدف اين پژوهش، پايش خشكسالي كشاورزي و تجزيه‌وتحليل توزيع زماني- مكاني شدت خشكسالي حوضۀ رودخانۀ ارس براي ماه‌هاي رشد پوشش گياهي (فروردين تا تير) در دورۀ آماري ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ بود. براي ارزيابي شرايط خشكسالي، از شاخص استاندارد بارندگي (SPI) حاصل از داده‌هاي بارش هفت ايستگاه سينوپتيك به‌عنوان متغير وابسته و شاخص‌هاي تفاضل نرمال‌شدۀ پوشش گياهي (NDVI)، وضعيت پوشش گياهي (VCI)، شرايط دمايي (TCI) و سلامت پوشش گياهي (VHI) به‌عنوان متغير مستقل استفاده شد. نتايج حاصل از همبستگي بين شاخص هواشناسي و شاخص‌هاي ماهواره‌اي نشان داد كه شاخص SPI بيشترين همبستگي را با شاخص VCI دارد. اين شاخص برمبناي معيارهاي صحت‌سنجي هم دقت زيادي نسبت به شاخص‌هاي ديگر داشت كه نشان‌دهندۀ توانايي آن در پايش خشكسالي كشاورزي است. بررسي نقشه‌هاي كلاس‌بندي‌شدۀ شدت خشكسالي براساس شاخص‌هاي SPI، VCI، VHI و NDVI، فروردين و ارديبهشت را مرطوب‌ترين ماه‌ها و تير را خشك‌ترين ماه نشان داد. مطابق شاخص TCI، فروردين خشك‌ترين ماه و تير مرطوب‌ترين ماه در طول دورۀ آماري بود و در همۀ شاخص‌ها، سال ۲۰۲۱ با خشكسالي شديدي مواجه بود. از لحاظ مكاني نيز ايستگاه‌هاي واقع در نيمۀ غربي حوضۀ رودخانه ارس نسبت به ايستگاه‌هاي نيمۀ شرقي آن خشكسالي شديدتر و كمبود بارش بيشتري داشتند.