نقدي بر توضيح چند بيت از بوستان سعدي به تصحيح و توضيح غلامحسين يوسفي

از ميان شرح‌ ها و توضيحات متعددي كه بر بوستان سعدي نوشته شده است، توضيح غلامحسين يوسفي نسبت به شروح ديگر در جامعۀ ادبي و دانشگاهي اهميت بيشتري دارد و به ‌عنوان يكي از منابع اصلي درس «اشعار سعدي»، مورد استفاده و استناد استادان و دانشجويان است. با توجه به اين مطلب، سؤال اين است كه آيا توضيح يوسفي قابل اعتماد و خالي از اشكال است؟ و آيا با وجود آن، خواننده از شرح‌هاي ديگر بي‌نياز است؟ نگارنده در پاسخ به اين سؤال‌ها پس از جمع‌آوري و نقل ابياتي كه در توضيح آنها اشكال و ايرادي ديده مي‌شود، به ترتيب توضيح يوسفي و چند شارح ديگر (خزائلي، ناصح، سودي، انزابي‌نژاد و قره‌بگلو) را نقل كرده است. سپس به شيوۀ تحليلي‌ - ‌انتقادي با ذكر دليل، توضيح يوسفي بر هر بيت را نقد كرده و با استناد به لغت‌نامۀ دهخدا، معنا و توضيحي دربارۀ بيت و واژۀ موردبحث ارائه كرده كه درست يا دقيق‌تر به نظر مي‌رسد. ضمن اينكه هرجا لازم بوده، در تأييد نظر خود شواهدي از سعدي و شاعران ديگر نيز نقل كرده است. از مجموع سيزده بيتي كه در اين مقاله نقد و بررسي شده است، نُه مورد از اشكالات به معني بعضي واژگان مربوط مي‌شود (بيت هاي شمارۀ 7، 19، 46، 49، 72، 283، 2028، 2093، 3381) و ناشي از بي‌توجهي ‌شارح به معاني مختلف يك واژه است. دو مورد از اشكالات، مربوط به خوانش واژه و معني آن است (بيت هاي 1175 و 2020). دو اشكال ديگر به معني كلي بيت مربوط مي‌شود (بيت هاي 277 و 2503).