اوحدي مراغه‌اي و راه ملامت

در اين مقاله تلاش شده است كه جايگاه اوحدي مراغه اي در گونه اي از غزل سرايي، يعني قلندريات و ادبيات ملامتي، بازشناسي شود. دقت و مطالعه در ديوان اوحدي به اثبات مي رساند كه او علاوه بر پرداختن به مضامين سادۀ ادبيات ملامتي همچون مجاهدۀ نفس، بي‌توجهي به ردّ و قبول خلق، رهايي از بند تعلقات دنيوي، تأكيد بر صدق و اخلاص و... اصراري ويژه بر افراطي ترين و بي‌پرواترين اين‌گونه مضامين دارد. همچنين مطالعه در ديگر آثار اوحدي مانند مثنوي جام جم و قصايد ديوان وي نيز گوياي اين است كه اين مضامين مطرح شده در غزلياتش داراي كاربردي ملامت جويانه است و بيشتر جنبۀ استعاري و شاعرانه دارد تا اين كه آن ها را بازگوكنندۀ واقعيت احوال اوحدي بدانيم. همچنين اگر آثار ملامتيان را برخاسته از دو انگيزۀ دروني و فردي يا بيروني و اجتماعي تلقي كنيم، بررسي غزليات اوحدي نشان مي دهد كه گرايش او به انگيزه هاي بيروني و اجتماعي در پرداختن به ادبيات ملامتي بيشتر از انگيزه‌هاي دروني است.